86
die proeven niet oneindig meer waarde hebben, dan de geschriften
van nieuwbakken titularissen? „Organe, nicht Handlanger," moeten
wij hebben, zegt You Decker in zijn Dienst des Generalstabes.
Laat, binnen den omvang van het tegenwoordige programma, stel
lingen verdedigen en gij zult den adspirant zelfstandig zien optreden.
Laat een proefschrift samenstellen en gij zult het logische van zijn
gedachtengang kunnen beoordeelen.
Beide zullen verplichten dieper dan de oppervlakte door te dringen.
Waar de studie voor eene moeilijkheid brengt, biedt zij eene over
winning aan.
„Nous sommes de ceux qui pensent, avec les Socrate et Platon, que
„l'étonnement est le commencement de toute vraie intelligence des
„choses, et que le ,j„scandal"" intellectuel est nécessaire auprogrès
„si votre oeil vous scandalise, ne l'arrachez pasc'est qu'il commence
„a y voir clair," zegt Alfred Fouillée. (1). En later voegt hij zich
bij Helmholtz, Virchow, Tyndall, Huxley, Spencer, Du Bois Reymond
met de verklaring „que la pratique a ses sources, les plus élevées
„et les plus fécondes dans la haute speculation, comme 1 eau des
„puits artésiens ne jaillit dans la plaine que grace a l'élévation des mon-
»tagnes plus au moins éloignées". Practijk! hoor ik mij toeroepen. Juist,
vooral toch practijk. Denken is practijk. De wetten van het soortelijk
gewicht, van den slinger, van de aantrekkingskracht zijn gedacht, niet
uitgevonden. Juist practijk, waarnemen en denken. Het onderwijs moet
daarbij leiden, kan de gedachte veredelen. Napoleon I muntte op
27 jarigen leeftijd uit boven generaals, die meer campagne-, dan hij
levensjaren teldenonze tegenwoordige minister van waterstaat heeft
nooit het ingenieursexamen afgelegd. Genieën. Goed, maar de
uitersten bepalen de richting. De wetenschap kent niet anders dan
self-made-men. Laten wij ons toch den strijd waardig toonen, die
de wetenschap sedert het begin der dertiende eeuw met zooveel
opoffering doorworstelt. Yragen wij van onze eliten ten minste meer
dan geloof. Eischen wij bewijzen van opmerkingsvermogen en gezond
verstand.
Boekenkennis wordt vaak als tegenstelling van bekwaamheid ge-
(1) Revue des Deux Mondes, 15 Mei 1880. La réforme de l'Enseignemen t philo-
sophique et moral. Tegelijker tijd, Mei 1880, verscheen in de Gids een artikel van
prof. W. Koster over deze beginselen.
