107
Ook wat het gedrag onzer dwangarbeiders te velde, zoowel bij
den gewonen dienst als in het vuur, betreft, benevens de onder hen
heerschende tucht en orde, kunnen wij ze in 't algemeen boven de
geworven vrije koelies onzer buren stellen.
Het meest kunnen wij zeker van deze leeren ten opzichte van de
organisatie der koeliekorpsen, waaromtrent ten onzent, ondanks alle
ondervinding, nog niet tot een doelmatig en vast stelsel is kunnen
worden besloten. "Wel is waar is thans te Atjeh het koeliekorps op
uitmuntende wijze ingericht, maar men kan sedert jaren den toestand
daar ter plaatse niet meer als die eener expeditionnaire troepenmacht
beschouwen en het is zeer de vraag of, wanneer op Java plotseling eene
eenigszins belangrijke militaire expeditie moest worden uitgerust, men
omtrent de organisatie van het daarbij in te deelen koeliekorps
aanstonds eene gevestigde meening zoude bezitten.
Toch behoort hierin op het beslissend oogenblik geene aarzeling
te bestaan.
Eene bijdrage te leveren om weifeling daaromtrent zoo gering mogelijk
te maken door het leveren van bouwstoffen tot het verkrijgen eener
dergelijke gevestigde meening omtrent de meest gewenschte organisatie
van ons transportwezen, is het dcfel van het verdere gedeelte van
dit opstel. Ik zal mij daartoe, evenals de majoor Rocard dit deed
voor de Pransche en Engelsche expeditiën, bepalen tot de belangrijkste
expeditiën der laatste 25 jaren in onze koloniën, voor zoover die tot
opmerkingen omtrent het transportwezen aanleiding geven. Juist de
laatste expeditiën toch zijn in dat opzicht de meest leerzame; van
(le vroegere zijn op verre na niet zulke gedetailleerde gegevens be
schikbaar, en bovendien is hetgeen daarvan aanwezig is, reeds in
verschillende gedrukte beschrijvingen van die expeditiën en in artikelen
in dit Tijdschrift (1) opgenomen, en dus binnen ieders bereik.
De Pasoemah-expeditie in 1866.
De in April 1866 tegen de Pasoemah-landen uitgeruste expeditie,
sterk 6 compagnieën infanterie, 2 berghouwitsers en 2 mortieren van
12 cM., 1 detachement sappeurs, administratief en geneeskundig perso
neel, benevens een aantal pradjoerits voor kleine patrouilles, was den
7en April te Moeara Doea verzameld.
(1) Zie o. a. den jaargang- 1882.
