549
acht, nabij de landingsplaats is gelegen, kan men zelfs in den regel
met dragers geheel volstaan; dit was b. v. het geval bij de derde
Balische expeditie in 1849, waarbij de val van het op korten afstand
van de kust gelegen Djagaraga, den uitslag der expeditie in hoofd
zaak besliste; bij de 4e Balische expeditie in 1S68, waar hetzelfde
na de inname der nabij het strand gelegen kampong Bandar, op ge
ringen afstand van de landingsplaats, het geval was bij de 1° Atjeh-
expeditie, waarvan men verwachtte dat zij, na de verovering van den
binnen bereik van het zware geschut der schepen gelegen kraton,
haar hoofdobject zou hebben bereikt, en waarbij vestiging in het
binnenland niet werd beoogd.
Alleen bij oorlogen van langeren duur, waarbij geheele landstreken
gaandeweg worden bezet, posten opgericht, wegen aangelegd en ver
beterd (Java-oorlog, Padrie-oorlog, Atjeh-oorlog), verdient het over
weging, ook van andere transportmiddelen, van meerdere capaciteit
dan dragers, gebruik te maken, althans voor zoover de aard van het
terrein zich daartoe leent. Dit geschiedt dus uit den aard der zaak
eerst in de latere tijdperken van dergelijke oorlogen, wanneer men
zich in het bezit bevindt eener goed ingerichte basis en de commu
nicatie-lijnen veilig worden. Alleen waar men bruikbare waterwegen
aantreft, zal in den regel reeds aanstonds het vervoer te water dat
door dragers voor een deel kunnen vervangen en zal men zich dus
vau de aanwezigheid van vaartuigen reeds bij den aanvang der expe
ditie moeten verzekeren.
Op de derde en voor het hier beoogde doel meest belangrijke vraag
Moeten de transportmiddelen reeds in vredestijd georganiseerd zijn
of mag men den korten tijd van voorbereiding eener expeditie vol
doende rekenen, om het transportwezen daarvoor behoorlijk in te rich
ten is het antwoord, aan de hand der opgedane ervaring, ook niet
moeielijk te geven. Duidelijker dan bij onze jongste Indische expe-
ditiën is het zeker wel niet kunnen blijken, hoe noodig eene behoor
lijke organisatie van de transportmiddelen voor elke, en vooral
voor eene groote expeditie is. Dat men die organisatie ook maat
niet in een oogwenk improviseert, al heeft men alle benoodigde
krachten als 't ware voor het grijpen, is even helder aan het licht
getreden. De illusie, dat het voldoende is om, kort voor het vertrek
