557
kettingganger, onder militaire tucht en humane behandeling, van
een luien vagebond tot een gewillig en ijverig arbeider wordt en
dat, juist tegenovergesteld aan de taxatie van het Departement der
Burgerlijke Openbare Werken, een dwangarbeider te velde, in stede
van 4 maal minder, heel wat meer waard-is dan een vrije koelie.
Het behoeft dan ook geen betoog dat, wanneer men de vrije koelies,
thans voor keukens, kampementen en stallen toegestaan, verving door
dwangarbeiders, die onder toezicht, zouden moeten staan, de keuken
koelies van den menagemeester en de overigen van het kader van de
week, men zeker evengoed en vermoedelijk beter gediend zoude zijn
dan thans. Al dadelijk vinden wij hierin eeu niet onbelangrijke
bron van bezuiniging. De keuken-, kampements- en stalkoelies ont
vangen thans volgens tarief een maandelijksch loon van ƒ5 tot ƒ10.'
of gemiddeld f 7.50.'s maands, d. i. f 90.'sjaars, per koelie.
In verband met de totale som van ruim f 38700 'sjaars voor dit
doel uitgegeven, kunnen we dus zeggen dat 430 koelies voor deze
diensten bij het leger moeten zijn te werk gesteld. Door deze te ver
vangen door even zooveel dwangarbeiders (1) wordt ƒ38700 430 x
22 29240 bezuinigd en bovendien het voordeel verkregen dat
nu elke Europeesche compagnie infanterie, te velde gaande, ter
stond een 4tal, elk eskadron en elke batterij een 8tal afgerichte
dwangarbeiders zal hebben voor medevoeren van kookgereedschap, enz.
Hiermede is echter in de behoefte aan transporttrein voor expeditiën
natuurlijk niet voorzien. Dit moet op andere wijze geschieden en
wel naar mijne meening het meest doeltreffend door het goede beginsel,
door generaal Kroesen voorgestaan, toe te passen op de wijze zoo
als dit bij de 2« Atjeh-expeditie en later plaats had, nl. door oprichting
van dwangarbeidersdepöts op sommige hoofdplaatsenthans echter
niet tijdelijk, zooals destijds, maar voor goed.
De drie hoofdplaatsen van Java, Batavia, Semarang en Soerabaia,
benevens Magelang, Padang en Kota-Radja zouden elk een dergelijk
depot of liever compagnie, moeten huisvesten. Deze compagnieën
(1) Niet altijd worden de koeliegelden voor hun eigenlijk doel gebezigd. Hier en
daar wordt een gedeelte in de menage gestort en doen de soldaten het koeliewerk
zelf. Deze afwijking, hoewel geen bepaald misbruik, zoude bij de indienststelling van
dwangarbeiders moeten eindigen.
