342
mede verloren en tot overmaat van ramp kon ook het scherm die
verschillende verplaatsingen niet verdragen en raakte weldra geheel
uit zijn verband. Ook was het onmogelijk de rooilijn met stand
plaatsen voor de schutters op de verschillende afstanden achter den
kogelvanger te brengen, zoodat deze laatste dan in het Westen zoude
komen. In dit geval toch zoude men bij het schieten den grooten
weg van Toengkoeb naar den Kraton, waar dagelijks voortdurend
transporten liepen, in gevaar gebracht hebben. Het eenige was dus
nu nog 's middags te schietenmaar begon men om 3 uur, dan was
het verschrikkelijk warm, begon men om 4 uur, dan was het weer
te vioeg donker en kon het schieten van eene geheele compagnie
op eén middag niet afloopen. Gebrekkige oriënteering bracht dus
hier veel last teweeg.
Misschien zoude het gewenscht zijn in het voorschrift op de schiet
oefeningen bij de inrichting der schietbanen er op te wijzen den
kogelvanger liefst in het Westen, nooit echter in het Oosten te plaatsen.
Gaan wjj nu eens de middelen tot het oriënteeren in bovenge
noemde verschillende beteekenissen opvolgend na. Yooreerst dus
het bepalen van de hemelstreken. Hierbij dient in 't oog te worden
gehouden, dat voor gewone militaire doeleinden de hoofdhemelstreken
als N., N.O., O., Z.O., Z., Z.W., W. en N.W. voldoende zijn,
en er buitendien geen sprake is van eeue nauwkeurige bepaling van
het Hoorden of het Noordpunt, enz.
In het Voorschrift op den velddienst voor het Nederlandsch-Indische
leger leest men, dat de hemelstreken, behalve „met behulp van het
kompas" waarbij misschien niet onopgemerkt diende te blijven,
dat dit niet alleen een vrij nauwkeurig, maar ook een gemakkelijk
middel is, dat tevens overal en ten allen tijde kan worden toege
past vrij nauwkeurig worden bepaald
„1°. Met behulp van de zon.
„De zon gaat op in het Oosten en onder in het Westen.
„Van 21 Maart tot 21 September Noorder- en het overige gedeelte
van het jaar Zuiderdeclinatie hebbende, staat de zon gedurende het
eerstgenoemde tijdperk, ten 9 uur voormiddag, ongeveer in het
Noordoosten, om 12 uur middag in het Noorden en om 3 uur na
middag in het Noordwesten; terwijl zij van 21 September tot 21
