343
Maart 0111 9 uur voormiddag in het Zuidoosten, om 12 uur middag
in het Zuiden en om 3 uur namiddag in het Zuidwesten waar te
nemen is."
Deze beschouwingen over Noorder- en Zuiderdecliualie hadden
mijns inziens als te gecompliceerd gerust achterwege kunnen blijven,
te meer, daar hierdoor de hemelstreken toch niet nauwkeuriger worden
bepaald. Buitendien zijn die opgaven ook niet zoo geheel juist, daar
men daarbij nog rekening dient te houden met den Nooidelijken of
Zuidelijken breedtegraad der plaats zelve, waarop men zich bevindt.
Eenvoudiger ware het dus, indien er stondDe zon gaat met be
trekkelijk kleine verschillen op in het Oosten en onder in het Westen
2°. „Met behulp van sterrebeelden."
Hierbij worden genoemd
Het Zuiderkruis (de Zwaan).
b. De Groote Beer.
c. De Gordel van Orion."
Genoemde sterrebeelden zijn vooral in Indië bijzonder geschikt voor
het oriënteeren, doordat zij gemakkelijk gevonden kunnen worden en
door den hoogen stand, dien zij aan den hemel kunnen bereiken, ook
in bedekte en heuvelachtige terreinen zichtbaar zijn.
Hoe gemakkelijk deze sterrebeelden ook te onderkennen en voor
Europeanen te leeren zijn, zal het toch moeielijk vallen de Inlandsche
militairen er mede bekend te maken. Yoor deze laatsten ware het
daarom misschien beter te wijzen op de Yenus, de onder hen alge
meen bekende „bintang timor". Na het ondergaan der zon is de
Venus het eerst zichtbaar en wel in het Westen, waarom zij de
Avondster genoemd wordt. Des morgens doet zij 'zich voor als de
laatste ster nu in het Oosten en heet zij de Morgenster.
Van andere middelen tot het bepalen der hemelstreken wordt
bovengenoemd voorschrift niet gesproken. Zoude men dus in Indië
zonder kompas afhankelijk zijn van een wolkeloozen hemel om de
hemelstreken te bepalen Neen. Er bestaan voor den Indischen
Archipel nog meer gegevens, voortspruitende uit Indische toestanden
en die dan ook in een voorschrift op den velddienst voor het Neder-
laudsch-Iudisch leger zeker niet mochten ontbrekente meer daar
het oriënteeren in Indische terreinen meestal veel moeielijkcr is dan
