102
zooveel doenlijk tegen verlies te waarborgen, gebruik van zijne
vernielingswerktuigen maken en bijv. trachten, de weerspannige
kampongs door zijne artillerie in de asch te" doen leggen, wat in
derdaad, met het oog op de schoone huizen die in de Niasser-
kampongs gevonden worden, een groote ramp en voor vele duizen
den een belangrijk verlies wezen zoude.
„Deze lankmoedigheid werd overigens gerechtvaardigd door de
omstandigheid dat dagelijks eene beslissing kon worden verwacht op
de voorstellen betreffende de regeling van het burgerlijk bestuur van
het eiland Ni as, welke voorstellen reeds in Januari 1857 zijn ge
daan. Daaronder was begrepen het bezoldigen van de voornaamste
hoofdeneene uitgaaf die niet groot zou zijn geweest, en zeker
gering te noemen is in vergelijk met de voordeelen, welke een
vreedzame vestiging en gewillige onderwerping van het volk zoude
hebben gegeven.
„Geld is bij de Niassers een hefboom, waarmede alles kan gekocht
worden; hij, die het bezit en uitgeeft, is in hun oog machtiger dan de
beheerscher van veel volk. Verspreiding van geld zou grooter vertoon
van macht zijn dan het aanvoeren van soldaten. Een land, dat
overbevolkt is en waar een menscheuleveu zoo weinig waarde
heeft dat men er den natuurgenoot op barbaarsche wijze op de
graven der hoofden of bij andere plechtigheden offert, dat daartegen
metalen mist en geen munt heeft, is het laatste meer waard en
grooter aanloksel dan de bedreiging van soldaten vrees inboezemt.
„Het kan dan ook niet te dikwijls herhaald worden, dat de noodlottige
vrees om voor eene goede werking Yan het binnenlandsch bestuur
en het stichten van eene goede orde van zaken de vereischte uitgaven
te doen uit bezorgdheid dat de koloniale bijdragen, ten behoeve van
Nederland, daardoor minder ruim zullen vloeien, meer geld hebben
doen verloren gaan door het opdrogen van kanalen, waardoor in
komsten in de schatkist zouden zijn gevloeid, en door het nood
zakelijk maken van militaire expeditiën, ten einde den verloren in
vloed of het verzwakte gezag te herwinnen, dan door de zuinigheid
werkelijk is bespaard.
„Wat echter noodlottiger is en van mijne zijde behoort te worden
opgemerkt, is, dat daardoor veel bloed en veel menschenlevens ver-
