13
land geen geld in omloop en geene munt, van welke soort ook, gang
baar is; daar geld als ruilmiddel nog geheel onbekend is, heeft de
ruiling over het algemeen op gebrekkige wijze plaats.
„Om den kleinen handel te bevorderen, ben ik met de hoofden,
na mij te hebben overtuigd van hunnen goeden wil en steun, overeen
gekomen om eenmaal 's weeks te Groenoeng Sitoli een pasar-of
marktdag te houden. Hiertoe zal op eene geschikte plaats eene groote
loods worden opgeslagen waaronder ook demenscheu, die van ver verwij
derde plaatsen komen, desverkiezende nachtverblijf kunnen houden.
Ongetwijfeld zullen dergelijke volksbijeenkomsten de gemakkelijkheid der
ruilingen bevorderen en langzamerhand den marktprijs tot de natuur
lijke en wezenlijke prijzen der goederen doen naderen. Later, wanneer
de proef te Groenoeng Sitoli bijval vindt, zal ook elders pasardag
worden gehouden.
„Wat nog met den handel op Ni as in zeer nauw verband staat
en daarop naar mijn gevoelen een ongunstigen invloed uitoefent, is
de uitvoer van pandelingen (in 1851 werden 353, in 1852 280
pandelingen uitgevoerd). Indien slechts in aanmerking wordt genomen
dat slechts een klein deel der uitgevoerde pandelingen in hun eigen
land tot den slavenstand zijn gebracht door schulden, en dat de
meesten weggeroofde menschen zijn of in slavernij zijn geraakt door
krijgsgevangenschap, dan is licht na te gaan hoeveel kwaad uit het
pandelingstelsel voor het eiland zelf moet voortvloeien.
„Nadat de roof heeft plaats gehad, is de kampong, waar de on
gelukkige thuis behoort, bedacht op weerwraak en hierdoor ontstaan
in het binnenland gedurige oorlogen en verdeeldheden. Zoolang de
Niassers nog een middel van bestaan kunnen vinden met het plegen
van menschenroof en zoolang zij elkander blijven beoorlogen om
jacht te maken op menschen, ten einde deze later van de hand te
kunnen zetten, en dit een en ander door het pandelingstelsel blijft aan
gemoedigd, heeft men nimmer werkelijke beschaving te wachten en de
welvaart zal bij een dusdanig volk nimmer een hoogen trap bereiken.
Zonder verder hierover uit te weiden, durf ik aan Uw verlicht oordeel
de vraag onderwerpen, of eene dergelijke inrichting ooit heilzaam voor
Ni as kan zijn?
„Ten einde den clandestienen uitvoer van slaven naar A t j e h en elders
