134
dat F. daarop een ontkennend antwoord zou geven. Waarom echter?
Veeleer zou men geneigd zijn te antwoorden: zoodra het kapitaal
daarin zijn voordeel ziet, lijdt het geen twijfel, of het zal zijn krachten
aan de ontwikkeling dier hulpbronnen, hier zoowel als elders, be
proeven. Het kapitaal zoekt altijd emplooi en als het zich dus tot
nu toe niet gewaagd heeft aan de ontwikkeling der hulpbronnen
voor het leger, dan moet daarvoor de reden gezocht worden in de
omstandigheden, die tot nu toe het kapitaal verhinderden, om de
producten der elders bloeiende bedrijven hier met minder kosten
voort te brengen. Zijn die omstandigheden van dien aard, dat zij
bij geen mogelijkheid kunnen weggenomen worden, dan is er natuur
lijk niets aan te doent maar zoodra dat wel mogelijk is, bijv. door
wijziging van wetten, door het toestaan van faciliteiten by de uit
oefening van het bedrijf, door het in uitzicht stellen van een gere
gelde afname van het product enz., dan bestaat er geen enkele reden,
die het kapitaal zal weerhouden „de elders bloeiende bedrijven"
concurrentie aan te doen.
Waarom eene industrie ergens niet is gevestigd, valt, wanneer
daarvoor geen natuurlijke oorzaken bestaan, niet gemakkelijk te zeg
gen. Iedere tak heeft zoo zijn eigen oorzaken. Soms is een nietige
omstandigheid, soms een persoon in staat den stoot tot de ontwik
keling te gevensoms zijn even nietige omstandigheden oorzaak, dat
tot nu toe een industrie zich niet heeft ontwikkeld.
Waar dus F. al verder de vraag stelt, of men ooit gehoord heeft
van pogingen om in Indië lakenfabrieken en katoenspinnerijen op
te richten, dan moeten wij daarop ontkennend antwoorden, maar
vragen hem wederkeerig, welke oorzaken verhinderden die oprichting?
Zoolang die niet bekend zijn, kan men o. i. wel twijfelen aan de
mogelijkheid om Indië in deze richting onafhankelijker te maken
de wol en katoen zullen wel voorloopig van buiten moeten komen
maar zekerheid hebben daaromtrent, neen!
En waar hij vraagt, of men ooit gehoord heeft van eenig voornemen
om hier inrichtingen te doen verrijzen voor de verwerking van grond
stoffen tot geneesmiddelen of tot andere voor het leger onmisbare
behoeften, dan betuigen wij gaarne niet vertrouwd te zijn met de
geschiedenis der industrie in onze koloniën, maar zouden toch wel