dat tot voeding van het leger noodig was en het overige voedsel
werd voornamelijk geleverd door de kudden vee, in den oorlog buit
gemaakt
Werd er geen oorlog gevoerd dan werd de tijd uitsluitend door
gebracht met exercitiën, wapenschouwingen en gevechtsoefeningen.
De assagai of lichte werpspies, die in het gevecht tegen den vijand ge
slingerd werd, maakte plaats voor een korte lans met zware schaft en de
soldaat, die uit het gevecht terugkeerde zonder zijn wapen, was des
doods schuldig. Tot afwering van 's vijands wapen was elk man
voorzien van een groot schild, overtrokken met een dikke ossenhuid.
Volgens hetgeen daarvan bekend geworden is, was de krijgstucht
en gehoorzaamheid in het leger volmaakt, zoodat het een machtig
instrument werd, dat den aanvoerder blindelings gehoorzaamde. De
gegeven bevelen werden onvoorwaardelijk uitgevoerd, want bij den
minsten twijfel of eenig uitstel werd de doodstraf toegepast en de
gruwzaamste bevelen werden soms gegeven om de proef daarvan te
nemen; de naijver tusschen de verschillende regimenten was van
dien aard, dat zij bij de minste weifeling gereed waren op elkander
in te gaan.
Bj een aanval werd het leger in tweeën verdeeld. Het voorste
gedeelte werd opgesteld in den vorm eener halve maan, waarvan de
twee vooruitstekende punten de hoorns en het middelste gedeelte de
borst werd genoemd; het tweede gedeelte stond in een vierkant
achter de halve maan en vandaar werden de zwakke punten der
halve maan naar de behoefte versterkt.
Met zulk een uitstekend leger, veertig tot vijftig duizend man
sterk, begon Tshaka een reeks van oorlogen, die niet ophielden voor
dat tusschen de Delagoa-baai en dï Noordelijke grens van de tegen
woordige Kaapkolonie geen volksstam meer over was om hem
weerstand te bieden. Yerovering alleen was hem niet genoeg, daar
hij van oordeel was dat geen vijand als onderworpen kon beschouwd
worden, dan wanneer hij geheel uitgeroeid was.
Dienovereenkomstig beval hij dan ook zijn soldaten het volk waar
tegen zij optrokken te vernietigen, alles te vermoorden en slechts
eenige mannen in het leven te laten om als dragers voor het leger
te dienen en de mooiste vrouwen om aan den koning te worden af-
