21
Onder het bestuur van Panda werd Natal al meer en meer door
uitgeweken Zulu's en inboorlingen van elders bevolkt, want hoewel
met veel minder kracht zette deze zwarte tiran het regeerstelsel
van zijne voorgangers ijverig voort; tot buitenlandsche veroveringen
had hij echter geen gelegenheid.
In 1856 brak er in zijn land een burgeroorlog uit tusschen twee
zijner zoons en wel over het recht van erfopvolging, welke strijd
ten voordeele van een hunner, Cetywayo genaamd, beslist werd;
deze werd dan ook in 1861 als de aangewezen opvolger zijns vaders
door een afgezant van het bestuur van Natal in die waardigheid
bevestigd. Na den dood van Panda, den 18en October 1872, begaf
zich diezelfde afgezant (Sir T. Shepstone, de annexator van de
Transvaal) andermaal naar Zululand, om den aangewezen opvolger in
zijne nieuwe waardigheid te installeeren waarvan hij het gezag en de
macht feitelijk, tengevolge van ongeschiktheid zijns vaders, reeds
gedurende een 15tal jaren uitoefende.
In den loop der tijden hadden zich intusschen met toestemming
der hoofden ook weder in Zululand eenige zendelingen gevestigd.
Had het bestuur van Panda over de Zulu's zich tot zekere hoogte
door eene soort van gemoedelijkheid voor een Inlandsch despoot al
tijd in betrekkelijken zin op te vattengekenmerktook in zijne
aanrakingen met Natal en de Transvaal, dit werd onder zijn opvolger
Cetywayo anders. Deze was een man van groote bekwaamheden,
een krachtig karakter en een helder hoofd, die in alle opzichten
boven het gewone peil van Inlandsche hoofden uitstak, daarbij eer
zuchtig en begeerig was om, evenals zijn oom en voorganger Tshaka,
roem te verwerven.
Met die eigenschappen en zulke neigingen toegerust, kou het wel
niet anders, of Cetywayo moest in de eerste plaats al zijne zorgen
wijden aan zijn leger als het middel om ter gelegener tijd aan zijne
oogmerken dienstbaar te worden gemaakt; dit werd dan ook gelei
delijk vermeerderd en beter georganiseerdgelegenheid om zijne macht
naar buiten uit te breiden, bestoud er echter ook voor hem niet, daar
hij in tegenstelling van zijne voorgangers van alle kanten door Eu
ropeanen omringd was.
Zoolang het Engelsche bestuur in Natal' vijandelijk gezind was
