196
in aanraking en betrokken zij derhalve gemeenschappelijk kampen,
meestal zoodanig gelegen, dat zij elkander bij oventueelen aanval
konden ondersteunen.
Geleerd door de ondervinding in het eerste gedeelte van den oor
log werden steeds, bij aankomst op de plaats waar de nacht moest
worden doorgebracht, onmiddellijk de noodige verdedigingsinaatre
gelen genomen en daartoe, in navolging van hetgeen vroeger de
Hollanders in Zuid-Afrika altijd gedaan hadden, laagers gevormd
met behulp van de trein- en andere voertuigen.
De bij den trein meestal gebruikte voertuigen waren zware Zuid-
Atiikaansche wagens, 5.4 M. lang en zonder de kap 1.5 M. hoog.
Die wagens werden na aankomst in het kamp ontspannen en in de
lengte achter elkaar gezet, elke wagen met den disselboom onder den
naastvoorgaanden en met de voorwielen van het eene tegen de ach
terwielen van het andere rijtuig.
Met vijftig wagens kon men zoo een kring vormen van ongeveer
275 M. omtrek. In dezen kring werden 's nachts de trekossen, ten
getale van ongeveer 2500 stuks, gedreven en opgesloten, zoodat
zij dus buiten het bereik van den vijand waren.
De verdedigingslijn werd gevormd door een anderen kring van
minstens 100 wagens daaromheen; in de ruimte tusschen die twee
kringen kwamen de ambulance, de cavalerie en alle paarden.
De tenten voor den troep waren opgeslagen zoo dicht mogelijk
bij den buitensten kring en daaromheen. De vuurmonden werden
opgesteld voorwaarts van de tenten, die zelf waren omringd door een
loopgraaf of door hindernissen.
Bij een aanval werden de tenten neergeslagen en werd de loop
graaf bezet, terwijl de kanonniers bij de vuurmonden plaats namen
en de beredenen hunne paarden opzadelden.
Moest bij een hevigen of zeer overmachtigen aanval de loopgraal
worden ontruimd, dan trok alles terug binnen den buitensten kring
wagens en werd deze zoodanig bezet, dat een dubbele vuurlijn ver
kregen werd door geweren in en onder de wagens, de vuurmonden
werden dan achter openingen in den kring geplaatst.
Deze maatregelen waren voldoende voor kleine colonnes met niet
te grooten treinvoor grootere colonnes moesten andere schikkingen
