40
zoon, of verzuimd een kind ah zoodanig aan te nemen, dan vervalt
zijn bezitrecht, na zijn dood, weder aan den vorst.
In den laatsten tijd worden geen nieuwe sawah's aangelegdwel
zijn er nog onontgonnen gronden in overvloed voorhanden, doch de
vorst acht het uit een politiek oogpunt wenschelijk, dat zijne Sasak-
sche onderdanen niet meer gronden in erfpacht hebben dan voor het
onderhoud van hun gezin noodig is.
Na deze bepaling, die, zegt Heijligers, van recente dagteekening is,
werden de gronden, die als overtollige weelde konden worden beschouwd,
aan de eigenaars ontnomen of wel hun daarvoor eene zeer kleine schade
loosstelling uitbetaald, ongeveer het »/4 van de werkelijke waarde
bedragende.
Zollinger zegt, dat men de eigenaars hunne sawah's niet kan
afnemen zonder uitbetaling van de volle waarde; dat de vorst daartoe
niettemin is overgegaan, pleit wel voor zijne verregaande willekeur.
Van de rijstvelden wordt het 2/3 en van de klappertuinen het 1 s
van de opbrengst als belasting opgebrachtvan tweede gewassen wordt
geene belasting betaald, van tegelgronden zijn de heffingen gering.
De belasting, zegt Zollinger, moet kampongsgewijze en in geld
betaald worden. Heijligers schijnt echter van meening, dat de landrente
ook in natura kan worden opgebracht; hij zegt toch, dat de poeng-
gawa's ook belast schijnen te wezen met de inning der landrente
in natura en met den verkoop daarvan. De opbrengst kan, volgens
hem, na aftrek van alle uitgaven, geschat worden op f 500000, die
zij in specie aan den vorst moeten verantwoorden.
Door verschillende schrijvers vind ik opgeteekend, dat de velden
der Baliërs geheel onbelast blijven en dat, wanneer een Sasak tot het
Hindoeïsme overgaat, hij ook in dit voorrecht deelt. Alle Baliërs, op
mannelijken leeftijd, zijn echter, zooals hierboven reeds bij het krijgswezen
werd opgemerkt, in tijd van oorlog tot den krijgsdienst verplicht.
De Sasak's zijn nog gehouden tot het verrichten van heerendiensten,
welke weder onderscheiden worden in rijksheerendiensten en heeren
diensten ten behoeve van bijzondere personen.
De rijksheerendiensten zijn
a. het bouwen en onderhouden van vorstelijke paleizen, lustverblijven,
tempels en gevangenissen;
