572 -
omtrent melden. Die colonne toch bepaalde er zich enkel toe om,
na den vijand uit zijne positiën te hebben verjaagd, hem met vuur
te vervolgen. Uiteengeslagen, verspreid was die vijand niet; elke
poging daartoe ware een hopeloos werk geweest, zelfs voor eene
colonne van .grootere sterkte. Hal men eenig voordeel van het
verkregen succes willen behalen, dan was het bezetten van de door
den vijand verlaten positiën of het innemen van andere, welke die
positiën beheerschten geraden geweest, om....? Om de eigen macht
te versnipperen; om, wanneer de vijand later weder komt opzetten,
hem wederom te verdrijven uit diens nieuw ingenomen stelling en
ook dezegetrouw aan het pas gemelde beginsel, te bezetten....?
Ik behoef zeker niet verder te gaan om te doen inzien op welk
gewaagd terrein, iu reëelen en figuurlijken zin, men zich door een
dergelijke wijze van optreden waagt.
Uit onze krijgsverrichtingen in Edi gedurende de twee laatste jaren,
valt, dunkt mij, voor dit deel van Noord-Sumatra de volgende leering
te putten
De toestand, waarin wij op Atjeh's Oostkust verkeeren, de positie
tot dusverre door ons daar ingenomen, maken het slechts bij uitzon
dering mogelijk om uitsluitend door wapengeweld onrustige bewegingen,
als waarvan hier sprake is, al dadelijk in de kiem te smoren. In
dit stadium kunnen hoofdzakelijk maatregelen van politieken aard
den toestand ten goede wijzigen. Het zeldzaam voorkomende, zoo
even gezegde geval uitgezonderd, reageere men van militaire zijde
tegen dergelijke bewegingen niet, tenzij daartoe door redenen van
zelfbehoud gedwongen, dan wel omdat andere direct aan onze hoede
toevertrouwde belangen door die bewegingen worden bedreigd; de
mate van gevaar voor dat zelfbehoud, het gewicht van die belangen
bepaalt natuurlijk als van zelf den omvang van de machtsontwik
keling onzerzijds. Eenmaal tot militair optreden op groote schaal
besloten, zij men er aan indachtig, dat bij eene tegenpartij zooals
hier, zonder bepaalde organisatie, van dat militair optreden alleen
dan goede vruchten is te wachten, wanneer men die tegenpartij belet
een treffen te ontloopen en haar een slag toebrengt, vooral niet te
vroeg, beter nog iets te laat, als het verzet reeds eenige uitbreiding
heeft erlangd en de kans 0111 velen en vooral de handelend opgetreden
