1107
Na een kort historisch overzicht van de luchtvaart gegeven tc hebben,
wordt de langzame vooruitgang verklaard door uiteenzetting van de fac
toren, welke op het wetenschappelijk gedeelte van het vraagstuk van in
vloed zijn.
S. doet daarna uitkomen, dat het eene dwaling is om te gelooven, dat
de luchtvaartuigen zoo licht mogelijk moeten zijn en dat alleen lucht
ballons aan die voorwaarden kunnen voldoen. In de toepassing van het
beginsel le plus lourd que Vair", het eerst geuit door Nadar, moet de
oplossing gezocht worden.
Bij de beoordeeling van het militair belang der luchtvaart worden de
proefnemingen in Atjeh ook behandeld.
Het valt op wat en hoe S. van die proefnemingen schrijft. Die tus-
schen de regels lezen kan, merkt schrijver's spijt over de mislukking der
proeven, ook zijne meening, dat deze genomen werden met eene zekere
tegeningenomenheid van „men" 'en dat niet alles gedaan is om het
nut der ballons in Atjeh te doen uitkomen.
Het zal goed zijn dit gedeelte der brochure hoewel het minst be
langrijke uit het boek wat uitvoeriger te bespreken.
S. zegt: „dat toen men indertijd voor Atjeli naar alles zocht, wat do
„toestand aldaar zou kunnen verbeteren, men in het belang van juiste
„verkenningen van bevoegde zijde op de invoering van verankerde bal-
„lons had aangedrongen; en daarentegen, ook van bevoegde zijde werd
„aangevoerd, dat men zich van de ballons in Atjeh weinig nut voorstelde,
„omdat de positiën van den vijand alle in of langs de kampongs wa-
„ren aangelegd, en deze dicht met klapperboomen begroeid of in ander
„bedekt terrein gelegen zijn. Men rekende, dat wanneer de ballon de ge
vorderde hoogte voor de waarnemingen zou bereikt hebben, men slechts
„eene massa groene kruinen van boomon zou waarnemen, waaronder do
„vijandelijke bewegingen verborgen zouden blijven".
In verband met hetgeen later volgt, is het bovenstaande niet zoo
onschuldig als het oppervlakkig lijkt. S. heeft hier niet bedoeld het voor
en tegen te releveeren; hij constateert hier een z. i. bestaand vooroordeel.
Op het vorenstaand citaat volgt„Niettemin had een vreemdeling,
naar het schijnt een Enqelschman (I), de waarnemingen, op uitnoodi-
„ging der Regeering beproefd. Hij is echter niet gelukkig in zijne
„onderneming geweest. Zijn ballon stootte reeds bij den eersten tocht,
„en was hierdoor spoedig onbruikbaar. Hij werd echter na veel tobben
„weder in orde gebracht, bleef toen nog eenigen tijd sukkelen en kon
(1) De cursiveering: is van mij. H.
