1109
nen worden uit luchtschepen dan uit de ra's der oorlogsbodems, zoodat
het gebruik van luchtballons volkomen gewettigd is?
S. vervolgt verder, dat het hem na de laatste groote militaire manoeu
vres in Frankrijkvoorgekomen is, dat er geen twijfel omtrent het nut
der ballons voor militaire doeleinden o. a. in Indië is toe te laten en dit
nut met de vordering der wetenschap, meer en meer zal uitkomen.
Het gaat niet aan uit de resultaten in Frankrijk verkregen ook deze
voor Indië te voorspellen. Zijn de omstandigheden daar en hier dezelfde,
dan kan S. gelijk hebben; zij verschillen echter met elkander. Toen Ge
neraal Galiffet te Colombey zjjne waarnemingen uit het schuitje deed,
had zijne tegenpartij te beschikken over regimenten, brigades en divisiën,
die niet onttrokken konden blijven aan het oog van den waarnemer.
In onze Indische oorlogen zal men slechts bij uitzondering de bewe
gingen van onze vijanden kunnen waarnemen. Dit beseft S. ook, althans
hij zegt: „Men zal de moeielijkheid, zoo niet de onmogelijkheid niet
„kunnen ontkennen, dat men de verspreide vijanden onder de klapper-
zoomen en ander dicht houtgewas moet kunnen onderscheiden en dat men
„dit bezwaar niet licht mag tellen".
Onlogisch is het, dat S. daarop laat volgen: „Daarentegen zou ik niet
„durven beweren, dat wanneer de proefneming met flink materieel, in
„plaats van met een sukkelenden ballon en met geoefende luchtvaarders
„ware genomen, men geen gunstiger uitkomst zou hebben verkregen. Zoo-
„als zij nu genomen is, zou het wellicht beter geweest zijn, dat zij ach
terwege ware gebleven".
Het bezwaar van zooeven bestaat dus niet meer, alleen het gesukkel
met den ballon en de weinige geoefendheid van den luchtvaarder (den heer
Spencer) zijn de oorzaken van het fiasco. Men mag den heer S. vragen
ot meer geoefenden meer zouden hebben kunnen waarnemen door de krui
nen der boomen heen en of het gesukkel na de gedane proefneming iets
heeft kunnen bijdragen aan het mislukken van de proeven zelf.
Uit de geheele brochure is het zeer merkbaar, dat S. met de luchtvaart
dweept; dit geeft hem evenwel niet het recht om eene mislukte proef te
beschrijven en te beoordeelen zooals hij het gedaan heeft.
De brochure is voor het overige zeer belangwekkend en alleszins lezens-
w aai dig. Het doel van den S. n. 1. een overzicht te geven van den
tegen woordigen stand der luchtvaart, is m. i. ten volle bereikt.
Moge het boekje door velen gelezen worden. H.
