108
kans daartoe zeer gering is, want de Heer Van Altena houde het mij
ten goede, zelfs met fabriekmatige bereiding en gebruik van gedeel
telijk Inlandsch of Chineesch personeel, geloof ik niet, dat de bedrijfs
kosten bij eigen exploitatie zullen verminderen.
In den handel en vooral bij aannemingen regelen zich de uitgaven
binnen zekere grenzen naar de winsten is het personeel te duur, er wordt
minder en goedkooper in dienst genomen. Bij staatsexploitatie is dat
niet mogelijk, de formatie en bezoldiging worden grootendeels bij de wet
vastgesteld, en storen zich op den duur niet aan kansen op voordeel;
is de zaak niet houdbaar, dan schaft het bestuur haar administratief
of wettelijk af, de aanneming daarentegen moet voortgang hebben
tot aan den financieelen ondergang toe.
Maar dit is nog geen reden om militaire bakkerijen ten eenemale
voor Indië te veroordeelen. De schrijver heeft de mogelijkheid
voorzien, dat het brood uit die inrichtingen in sommige garnizoenen
duurder zou blijken, dan thans. Niet evenwel dit is de vraag, maar
wel of de voorziening door hem voorgesteld over het geheel voor-
deelen voor den staat oplevert. En die voordeelen bestaan. Erbuiten
gelaten die, welke de oprichting van militaire bakkerijen voor de
verdediging heeft, en die ik moreele voordeelen zou willen noemen,
omdat zij het vertrouwen van den verdediger op eigen kracht ver-
hoogen, ja zelfs, omdat zij onmisbaar zijn voor dat vertrouwen, er
zijn ook materieele voordeelen aan verbonden, financieele voordeelen,
die elk jaar wederkomen.
Ook dit is niet zoo duidelijk in het licht gesteld in het besproken
artikel, als met het oog op den te overwinnen tegenstand tegen deze
nieuwigheid wel te wenschen ware geweest.
Om die voordeelen in het licht te stellen is het noodig de gemid
delde meelprijzen, met waarschijnlijke exploitatiekosten verhoogd, te
vergelijken met den gemiddelden broodprijs, thans betaald.
Aangenomen, dat die gemiddelde meelprijzen moeten verhoogd
worden met 6 °/0 voor rente, daar het meel 11 2 jaar oud is wanneer
het verbruikt wordt en met 4 voor verlies en bederf, posten,
waarop niet gerekend is op blz. 699 van den jaargang 1892; aan
genomen dat de memorieposten tusschen de f 0 20 en 0.83 be
dragen, dan zou het meel, door heel Indië, tusschen de f 19.50 en
