417
De volle maan komt hier op 's namiddags ongeveer 6 uur in het
Oosten, of wel ten Noorden of ten Zuiden daarvan, afhankelijk van
de declinatie.
Zij gaat 's nachts ongeveer twaalf uur door den meridiaan der
plaats, dus staat dan in het Noorden of Zuiden. Zij gaat onder 's
morgens ongeveer 6 uur in het Westen of wel ten Noorden of ten
Zuiden van het Westpunt. Haar declinatie is de tegenovergestelde
van die der zon, vermeerderd of verminderd met hoogstens 5°. Heeft
de zon dus meer dan 5° Zuiderdeclinatie dan moet de maan Noorder-
declinatie hebben en omgekeerd.
In den stand van l6 kwartier culmineert de maan 's namiddags
om ongeveer 6 uur, dus staat dan ten Noorden of ten Zuiden.
Zij gaat ongeveer twaalf uur 's nachts onder in het Westen of iets ten
Noorden of ten Zuiden daarvan. Bij eerste kwartier is de bolle kant
gekeerd naar de richting der schijnbare (dagelijksche) beweging.
Bij laatste kwartier komt de maan op 's nachts ongeveer twaalf
uur en culmineert 's morgéns om 6 uur ten Noorden of ten Zuiden
van de plaats. Bij dezen stand is de scherpe kant der maan ge
keerd naar de richting der schijnbare beweging.
De sterrenbeelden, waarop men zich het gemakkelijkst oriënteert,
zijn: -de Groote beer, het Zuiderkruis (1) en de Gordel van Orion.
De Gioote beer bestaat uit zeven sterren, alle, met uitzondering
van van de tweede grootte.
Wanneer men de lijn Soc, getrokken door de sterren /3 en a, vijf
malen verlengt, vindt men de Poolster.
Deze is de meest nabijgelegen ster van de aan de zijde der
Noordpool verlengde aardas (hemelas), en daar er geen Zuidpoolster
bestaat, derhalve de eenige ster, die ten opzichte van den horizon
eener plaats, nooit van stand verandert. De kleine cirkel, dien zij
schijnbaar eenmaal in de 24 uur beschrijft, omdat zij niet juist in
het verlengde der aardas gelegen is, is moeielijk waar te nemen en
dus voor het oriënteeren zonder eenig gevolg.
(1) In het voorschrift op den velddienst wordt het Zuiderkruis abusievelijk ook de
Zwaan genoemd; de Zwaan of het Kruis is echter een sterrenbeeld, dat tot bet Noor
delijk halfrond behoort, en ciroumpolair is voor Nederland. Het is dus hier alleen
zichtbaar in Noordelijke richting-.
