42
cieël oogpunt, ook in andere opzichten zjjn nadeelen daaraan ver
bonden. Tot het voorbeeld van de zadelmakerij terugkeerende, heeft
toch de geheele opheffing ten gevolge dat ook de vakman komt te
ontbreken, wiens voorlichting van groote waarde is voor de commissie
met de keuring der uit de particuliere industrie afkomstige lederwer
ken belast en bovendien ontstaat de onmogelijkheid van de bij de
veld- en bergbatterijen ingedeelde artillerie-werklieden-zadelmakers uit
het personeel van den A. 0. W. aan te vullen.
Voor die aanvulling zal dan elders bij het wapen der artillerie een
reserve aan zadelmakers moeten worden aangehouden, die niet in de
gelegenheid zijn hunne vakkennis te onderhouden, daardoor als werk
man achteruitgaan en bovendien een groot deel van hetgeen straks
als besparing werd aangegeven, elders als extra-, en nu niet pro
ductieve, uitgaaf weder te voorschijn doen komen.
De gewichtigste bedenking, die tegen een aanschaffing uit de par
ticuliere industrie in Indië bestaat, geldt evenzeer tegen eene aanschaf
fing in Europa. Ook in dat geval kan slechts een gedeeltelijke
overgave plaats hebben en moet elke, of althans bijna elke werkplaats
bij den A. C. W. gehandhaafd blijvenwaardoor, ook al wordt het
opzichtvoerend personeel tot een uiterst minimum gereduceerd, de
algemeene onkosten te hoog blijven.
De mogelijkheid wordt erkend dat sommige voorwerpen in Europa
zelfs tegen lageren prijs te bekomen zouden zijn dan ze bij aanmaak
bij den A. C. W. te Soerabaia kostenalthans wanneer daarvoor
artikelen werden bestemd, waarvan de grondstof in Europa inheemsch
is, zoodat deze van den vrachtprijs naar Indië wordt ontlast. Wel
bedraagt het gemiddeld arbeidsloon van de vrije Inlandsche werklie
den bij den A. C. W. slechts 0.11 per uur, terwijl volgens ver
schillende opgaven (zie o.a. De Amsterdammer, weekblad voor
Nederland van 4 Februari 1894) de loonstandaard in Nederland voor
een bekwaam werkman op minstens f 0.20 per uur moet worden
gesteldmaar wij willen aannemen, al zijn we er lang niet zeker
van, dat dit groote verschil door de meerdere productiviteit van
laatstgenoemde wordt goedgemaakt. De prijzen in Nederland worden
echter vrij belangrijk verhoogd door de keuringskosten en de trans
portkosten naar Indiëen, zoowel door de strengere eischen van
