smederij en draaierij en dus ook de werktuigelijke inrichting, die
trouwens ook reeds voor de machinale houtbewerking onvermijdelijk
noodig is, niet gemist worden.
De gieterij staat iets meer op zich zelf, zoodat het mogelijk zou
zijn, de projectielen uit Europa te betrekken; maar dezelfde factoren,
die straks zijn genoemd tegen een overbrenging van de houtwerk
plaatsen naar Nederland hoogere arbeidsloonen, belangrijk verschil
in transportkosten tusschen grondstof en afgewerkte voorwerpen,
noodzakelijkheid van zorgvuldige verpakking gelden voor de gieterij
evenzeer; en daarbij komt nog dat daardoor in Indië aanwezig oud giet
ijzer, waarvan thans ruim gebruik gemaakt wordt, dan geen waarde meer
heeft. Ook hier zal de maatregel geen bezuiniging blijken te zijn.
Het mag waarschijnlijk overbodig heeten de overige werkplaatsen
afzonderlijk te bespreken; alleen zij er de aandacht nog op gevestigd
dat door opheffing van den A. C. W. ook de compagnie-artillerie
werklieden zou komen te vervallen en daarmede de gelegenheid om
te voorzien in de aanvulling der werklieden (wagenmakers, smeden
en zadelmakers) bij de batterijen en dat noodzakelijk een afzonder
lijke keuringscommissie benoemd zou moeten worden om de hetzij uit
de Rijkswerkplaatsen in Nederland, hetzij uit de particuliere industrie
in Europa of Indië afkomstige artikelen aan de in Indië voor het
artilleriematerieel geldende eischen te toetsen.
Eindelijk mag niet uit het oog verloren worden dat van een
totale opheffing van den A. C. W. nimmer sprake kan zijn,
daar het behoud van een vrij groot reparatie-atelier steeds onver
mijdelijk noodig wezen zal. Aannemende dat die noodzakelijk
heid gereedelijk wordt toegegeven, gelijk ook door den Heer Witte
wordt gedaan, blijkens het voorkomende aan den voet van bladz.
599, is het van belang op te merken dat, zelfs wanneer zoodanig
atelier op zoo bescheiden voet werd ingericht, dat het geheele
daaraan verbonden officierspersoneel uit één luitenant bestond, de
verscheidenheid der voorkomende herstellingen toch de aanwezigheid van:
1 timmerman, tevens wagenmaker,
1 A if smid vuurwerker, tevens bankwerker,
l metaaldraaier,
1 kopergieter,
44
CD 7
