448
Doch Moltke had zooals de geschiedschrijver aanteekent de
velerlei gevallen, waarin Pruisen tegenover Saksen, Beiieren, "VYur-
temberg enz. zou kunnen komen te staan, voorzien en op al die ouder
scheiden gevallen zijne bevelen gericht.
Moltke stond dus gereed.
Zóó nu ook kan Nederland in elk geval er mee beginnen, zich
het meest waarschijnlijke geval in te denken, dat bij eenen aanval
op Java van buiten de Javaan zich onzijdig zal houden, zooge
naamd de kat uit den boom kijkende, wie zich de sterkste toonen zal.
Dat het Inlandsch element in zijn geheel zich tegen ons keeren
zoude, achten wij bepaald ongerijmd.
Doch wel mag mede als mogelijk worden ondersteld eenige passieve,
desnoods actieve tegenwerking op het terrein van onze operatiëneen
geval, waaromtrent nu eenmaal niet te bepalen ;s, wat daartegen te doen.
In den oorlog trouwens valt ten allen tijde met zoovele verander
lijke factoren rekening te houden, dat de hier bedoelde x de geest
van de Javaansche bevolking er nog wel bijgevoegd kan worden,
zonder nu juist alleen daarom zich er van te gaan onthouden, een
stelsel van verdediging aan te nemen.
Een verdedigingsstelsel is geene wiskunstige formule, maar een
met de noodige élasticiteit aangenomen stel „begrippen, hoe en waar
eventueel zich tegenover den vijand te stellen".
Als men, om ons te verduidelijken, aanneemt, dat bij eeren aan
val op Java ons leger zich in de Kadoe dan wel nabij Bandong
zal concentreeren, dat men niet Soerabaja doch Tjilatjap a's vlucht-
haven zal dekken, dat men ter wille der centrale verdediging Soera
baja geheel loslaten zal, dan wel om hare strategische waarde minstens
een 3000 man er legeren zal, dan heeft naar onze bescheiden meening
dat alles weinig of niets te maken met de toch nimmer te beantwoor
den vraag, hoe in de toekomst de Javaan zich bij dit alles houden zal.
Een door ons bedoeld verdedigingsstelsel is dan wel niet, om
kapitein Koster's woord te herhalen een voor alle omstandigheden
betrouwbaar stelsel, doch minstens genomen dan toch in elk geval
een stelsel, dat eene vruchtbare verdediging zal ten goede komen,
evenals het achterwege doen blijven van een ontwerp van verdedi
ging de verwarring in oorlogstijd ten top zal voeren.
