86
onder omstandigheden, waarbij een aandoening van die organen te
vreezen is en diene dit alsdan aan alle manschappen te geschieden,
om de zekerheid van meer beveiligd te zijn te verkiezen boven het
experiment.
Met meer détails betreffende de vermijding van het koudevatten,
o. a. ontstaande door het slapen op den grond, de bescherming tegen
bodemvocht door legering op imitatieleder, op bamboezen britsen enz.
zal ik U hier niet ophoudenhet essentieele meen ik te hebben
aangegeven.
De schadelijke beteekenis van stagnatie van faeces in den darm
heeft Yirchow (1) toegelicht en hij schreef het aan stoelverstopping
toe, dat in den oorlog van '70 niet weinigen der zwaar gewonde
soldaten zeer spoedig door dysenterie aangetast werden. De voor
naamste andere hulpmomenten voor het ontstaan van darmziekten
te velde werden reeds te anderer plaatse besproken.
Zijn eenmaal de darmen aangedaan, dan doen zich van daaruit
velerlei ziekmakende invloeden op het geheele lichaam gelden, die ten
slotte het individu ten gronde kunnen richten.
Hier moet de geneeskunde reddend tusschenbeide komen. Heeft
zij den waren aard van het darmproces herkend, ligt bijv. malaria
aan het darmlijden ten grondslag, dan wordt chinine te rechter tijd
en in werkzame giften voorgeschreven.
Zijn voor de algemeene voeding gewichtige organen aangetast, dan
komt plaatsverandering in aanmerking. Geleid door het betere besef
van het groote nut der toepassing van het stelsel van spoedige eva
cuatie op ruime schaal, heeft - de militaire geneeskundige dienst in
Ned.-Indië er niet weinig toe bijgedragen om honderden van solda
tenlevens te sparen.
Het is een analogon van de schitterende resultaten voor den
gezondheidstoestand der Engelsche troepen in den Krimoorlog, ver
kregen door het op rigoureuse wijze toepassen van het stelsel van
verandering van bivouak. Twee legers waren daar aan dezelfde klimaats
invloeden blootgesteld en op denzelfden bodem gelegerd, beide voorzien
van de beste artsen en toch was de sterfte bij het Fransche leger zooveel
grooter dan bij het Engelsche. Yijftien millioen francs werden door
(1) R. Yirchow. Kriegstyphua und Ruhr. Yirchow's Archiv. Band 52.
