35
beweging ook meer aan banden leggen, tengevolge van Java's geacci-
denteerden bodem.
Aangaande deze beide factoren behoefc m.i. slechts opgemerkt te
worden, dat troepenverplaatsingen over groote afstande n buiten bereik des
vijands steeds per spoor zullen geschieden, en dat de stamlijn, die geheel
Java in de lengte doorsnijdt, steeds op grooten afstand van de Noordkust
verwijderd is. Wat de snelheid van beweging aangaat over de kortere
afstanden in 's vijands nabijheid, zeer zeker kan die in sommige gedeelten
van het binnenland door den geaccidenteerden bodem aan banden gelegd
worden, maar men vergete niet, dat ook de vijand datzelfde bezwaar
ondervindt.
5. Het feit, dat de verdediger alsdan zijrol tegen die van aanvaller
verwisselen moet, een rol zooveel ongunstiger geacht met het oog op
het Indisch terrein.
Dat de rol van aanvaller met het oog op het Indisch terrein zooveel
ongunstiger moet worden geacht, is m.i. geenszins eene uitgemaakte
zaak. Zonder twijfel is dit het geval in den Westmoesson, wanneer
de wegen vaak moeilijk begaanbaar, de sawah's bewerkt zijn
enz.; maar in dien tijd zullen ook de operatiën niet plaats hebben,
althans moeten wij in dien tijd ons offensief niet aanvangen. In den
drogen tijd echter, wanneer de meeste terreinen begaanbaar zijn en
op Java tal van wegen voor alle wapens bruikbaar zijn, kan men
niet beweren, dat het Indisch terrein de rol van aanvaller zooveel
moeilijker maakt dan elders.
De vraag, of in 't algemeen een offensief gunstige uitkomsten zal
beloven, is moeilijk a priori uit te maken; dat hangt af van vele
omstandigheden, waaronder de sterkteverhouding van beide partijen
en de moreele factoren, die op beide legers werken, eene groote
plaats innemen. Wat mij betreft, meen ik dat de aanvaller meestal
in het voordeel is, in 't geval dat de sterkte van beide partijen weinig
verschilt, wanneer de verdediger niet in de gelegenheid is het bezette
terrein te dekken door van nature sterke stellingen, tijdig in staat
van verdediging gebracht en zoowel tactisch als strategisch moeilijk
omtrekbaar, of door gemakkelijk actief te verdedigen belangrijke ter
reinafscheidingen. Het is nu de vraag of een vijand die ergens
op Java geland zijnde en afziende van een verder offensief tegen ons
