72
Wat de brancards of tandoes in het algemeen aangaat, zij voldoen
vrij goed als draagmiddel, waartoe de minste werkkrachten benoo-
digd zijn. De positie der zieken daarin is goed en laat alleen bij
breuk van de onderste ledematen te wenschen over.
Wenschelijk zou nog een vast overdeksel voor de tandoes zijn,
daar de militairen soms hun spreien moeten missen ter beschutting
voor de zonnestralen.
Als ververschingsmiddelen waren meegenomen thee, wijn, melk,
bessensap, chocolade en portwijn.
Thee is niet altijd in genoegzame hoeveelheid te bereiden en mee
te nemen, overigens een uitstekende drank. Wijn voldoet zeer goed
en geeft menigen zieke nog een weinig kracht, om den marsch voort
te zetten. De melk (geconserveerde vloeibare koemelk) voldeed
uitstekend en verschafte menig zieke een tamelijk goed ontbijt, terwijl
nu en dan de rijstepap, hiervan bereid, met graagte werd genoten.
Portwijn ter opwekking acht ik zeer hoog, doch zou daarbij nog
met het oog op cholera en ook eenvoudige diarrheën brandy willen
gevoegd zien. Chocolade en bessensap kunnen nu en dan te pas komen.
De uitrusting van den troep, wat de kleeding betreft, is gedurende
den oorlog met Atjeh, door de invoering der wollen veldkielen, veel
verbeterd. Wollen onderkleeren zouden aanbeveling verdienen, hoewel
vele militairen het eenvoudig zonder onderkleeding doen.
De voeding van den troep was uitstekend, doch de toevoer enkele
malen zeer gebrekkig; versch vleesch, rijst, ingelegde groenten en
aardappelen benevens versch brood waren gewoonlijk in groote hoeveel
heid aanwezig. Het drinkwater was bijna overal goed, doch werd
gewoonlijk door de overgroote menschenmassa bedorven.
Men spreekt steeds van den goeden geest, die vooral onder de offi
cieren heerscht, en hiertegen is niets in te brengen, doch bovenal moet ik
de Europeesche en ook de Amboineesche, zoowel als enkele Inlandsche
militairen prijzen om de volharding door hen betoond, om met ziekten,
waarvoor menig officier zou worden geëvacueerd, steeds op hun ver
langen dienst te doen en mede voorwaarts te rukken. De Europeesche
soldaat staat hierin boven alle anderen.
In het geheel overleden 12 soldaten te velde aan de cholera.