99
heeft daarover advies uitgebracht, en niet altijd waren die adviezen
gelukkigmaar had het niet anders kunnen zijn, indien die advi
seurs in het leger in Indië gediend hadden? Wie weet, weikever-
gissingen Brialmont, Stieltjes of Knoop hadden gemaakt bij het
ontwerpen van een stelsel van verdediging voor Nederlandsch-Indië?
De generaal-majoor von Gagern, die in 1844 naar Indië werd
gezonden, kreeg eene uitgebreide „Instructie" mede, zooals verhaald
wordt van 64 bladzijden (1). Wat daarin staat is nog een geheim.
Ook zijn rapport over de verdediging van Java tegen een buiten-
landschen vijand is weinig bekend. Na zijn dood zijn zijne voor
stellen nader uitgewerkt en toegelicht door een zijner adjudanten,
den lateren generaal Leclercq (2). Het „rapport" van von Gagern
en de „memorie" van Leclercq worden wel eens met elkander ver
ward. De generaal van Swieten, die in den jaargang 1869 van het
„Tijdschrift voor Nederlandsch-Indië" een opstel plaatste over „De ver
dediging van Java", schreef dat de „memorie" van generaal von Gagern
„nopens de verdediging van Nederlandsch-Indië" „vele blijken van
het huldigen van zeer gezonde militaire beginselen" draagt, doch
dat hij „in de toepassing dezer uitmuntende beginselen" „niet ge
lukkig" is geweest. De „organisatie" van het leger volgens de
denkbeelden van den generaal von Gagern is inderdaad „gebrekkig."
Dit is herhaaldelijk aangetoond. Yolgens de memorie van Leclercq
heeft von Gagern getracht, „het actieve leger te versterken, zoo niet
in getal, dan toch in gehalte der troepen." Daarop teekende gene
raal van Swieten aan: „Hoe dus de generaal von Gagern in die
gebrekkige organisatie (3) eene verbetering van het gehalte van het
actieve leger heeft kunnen zien, is nimmer duidelijk geworden."
De conclusie van den oud-Commandant van het Indische leger luidt
dan ook: „Eene vergelijking van het stelsel van 1853," gegrond op
de denkbeelden van den generaal von Gagern, „met dat van 1834"
d. i. van van den Bosch, uitgewerkt door van derWijck„doet
zien, dat het laatste, indien het in zijn geheel naar de oogmerken
(1) Mr. E. E. d'EBgelbronner, Het leven van den generaal F. von Gragern
enz., 2e deel.
(2) E. B. Kielstra. De grondslagen der verdediging van Java, Indisch Militair
Tfjdschrift, 1880.
(8) Zie: „De nieuwe formatie van het Indische leger," Indische Gids, 1882.
