308
andere Bataljons te verdeelen, wijst wel op het voornemen, dit ele
ment uit het leger te laten verdwijnen.
Ben niet te miskennen factor, die in algemeenen zin voor de mili
taire waarde van alle landaarden, maar vooral van den Inlandschen
van het hoogste belang is, is buiten twijfel de wijze waarop de sol
daat wordt opgevoed, gevormd, geleid en voorgegaan.
"Wij officieren, vooral de in de subalterne rangen dienende, kun
nen in die richting veel, zoo niet alles, doen. Jammer, dat de nu
eenmaal in het Indische leger niet te vermijden omstandigheden,
die zoo tal van overplaatsingen met zich brengen, den grooten rijk
dom aan kennis, arbeidsvermogen en toewijding aanwezig, veel in
waarde doen verliezen, waardoor niet zelden het beste streven, de
meest oordeelkundige leiding weinig resultaat opleveren.
Toch meen ik dat, ondanks deze schaduwzijde, noodwendig
verbonden aan de zware taak, die ons klein leger, dat zulk een
groot gebied te occupeeren heeft, is opgelegd, ieder officier, die zich
zijne roeping en taak ten volle bewust is, en daar naar handelen
wil in zijn eigen kring zij het dan al indirect nut kan stichten
en dat is hij ook verplicht.
Daaitoe is vóór alles noodig, een goed en ernstig besef van zijn
taak tegenover den mindere, en hoewel reeds in de vorige bladzijden
gelegenheid gevonden werd, te wijzen op de tegenover de verschil
lende landaarden aan te nemen houding, zoo acht ik het toch in
aansluiting met het voorgaande nuttig, om aan de hand van de beste
schrjjvers hierover enkele beschouwingen te leveren, die voor alle
landaarden, ook de Europeesche, gelden.
Mogen die als slot van dit opstel hier een plaats vinden.
De machtige hefboom, die in staat stelt, invloed op den soldaat
uit te oefenen, is de liefde die men hem voor zijn officieren weet in
te boezemendaardoor ook krijgt hij genegenheid voor zijn stand.
Hjj moet dus zijn officieren leeren liefhebben, zoo noodig vreezen
en niet minder kunnen achten.
Vordert de discipline van den officier ook dikwijls handelingen,
die niet te beoordeelen zijn naar den gewonen maatstaf der huma-
