241
het vonnis niet tevreden, dan kan men bij het besturend hoofd van
het landschap in appèl komen. Belangrijke civiele zaken en misdrijven
worden in eerste instantie door het besturend hoofd in eene verga
dering door van Langen moesapat genoemd berecht, waarin ke-
tjihik s, petoeha's, enkele oudsten en de imam en de chatib zitting
hebben. Is er een kadli dan neemt deze, in plaats van de imam
en chatib, zitting. Hoewel zulks volgens den Koran en de adat
verboden is, eigenen de rechters zich een gedeelte der boeten toe.
In de Onderhoorigheden met Maleische bevolking volgt men bij
de rechtspraak de Menangkabausche adat.
Het geringe gezag, dat de hoofden over het algemeen over hunne
onderhoorigen bezitten, en de weinige middelen, waarover zij kun
nen beschikken om zich te doen gehoorzamen, zijn oorzaak, dat
men ook in de onderhoorigheden meestal zijn eigen rechter is en
daar feitelijk de adat èh heerscht. Yan daar dat er roof, moord
en doodslag niet zeldzaam en de bila er nog in vollen bloei is.
Over het algemeen kan gezegd worden, dat in de Maleische
staatjes (Zuidelijk van Soesoe tot en met Tampat Toewan) de
veiligheid van personen en goederen nog het beste gewaarborgd is.
Eigenlijk gezegde belastingen behalve de zakat en pitrah
vond men onder het sultanaat in verschillende vormen.
De hoofdbronnen van inkomsten der sultans waren de in- en uitvoer
rechten, het recht op den verkoop van opium, eene schatting op den
uitvoer van peper en pinang benevens eene belasting op vogelnestjes.
Allerlei knoeierijen hadden plaats bij de bepaling van de hoe
grootheid der rechten. Een douanedienst bestond niet. Ten einde
ontduiking van rechten te voorkomen werd de handel gemonopoliseerd.
Bij aankomst van een schip met handelswaren nam de havenmeester
sjahbanddralles in ontvangst. De lading mocht uitsluitend aan
hem worden verkocht, die haar in een daarvoor bestemd pakhuis
opsloeg, alwaar de kleinhandelaren zich van het noodige konden
voorzien. Dit gold alleen voor de bandar Atjeh en voor de Atjeh-
rivier. Aan de monding 'koewalawoonde de vlaggeman kedjoe-
roewan koewala), die de aankomst van schepen aankondigde, van
elk schip voor eiken mast 3 dollar ontving en tevens als leverancier van
