269
IX.
De politiek van den volksoorlogDivide et impera.
De volksoorlog berust op eeue opinie. Deze kan juist of onjuist
zijn, zij moet voor de door ons gewenschte plaats maken.
Over den volksoorlog schrijvende, zeide Jomini o.a.:
„Les moyens de réussir dans une telle guerre sont assez difieiles
déployer d'abord une masse de forces proportionnée a la résistance et
aux obstacles qu'on doit rencontrercalmer les passions populaires par
tous les moyens possibles, les user par le tempsdéployer un grand mé
lange de politique de douceur et de sévérité, surtout une grande justice;
tels sont les premiers éléments de succes."
In de Yendée schreef Hoche aan zijne onderbevelhebbers:
„N'oubliez jamais que la politique doit participer a cette guerre: em-
ployez tour a tour la probité, l'humanité, la force, la ruse, et toujours
la dignité."
Telkens, nadat tengevolge van militaire operatiën een gevoelige
slag is toegebracht, moet men tegenover de massa de grootst moge
lijke welwillendheid toonen. Heeft die welwillendheid niet onmid
dellijk de gewenschte uitwerking, dan bewijst dit alleen, dat de
toegebrachte slag niet krachtig genoeg is geweest en dat die nog
maals moet gegeven worden; doch oogenblikkelijk daarna keere
men tot de gewone welwillendheid terug.
De geschiedenis van de volksoorlogen leert, dat alleen deze wijze
van handelen succes heeft, maar alles wat aanstoot geeft, de gemoe
deren slechts verbittert. Deze verbittering kan alleen in toom worden
gehouden, wanneer men over buitengewoon veel strijdkrachten kan
beschikken. Men heeft dit kunnen leeren uit de oorlogen op St.
Domingo en in de Yendée, Spanje, Tirol, Bosnië en Herzegovina,
zoomede uit de politiek van den Generaal de Koek gedurende den
laatsten oorlog op Java. Er zullen er zijn, die de opmerking maken,
dat zoodanige wijze van handelen bijna onmogelijk is te volgen^
omdat zoo zelden karakters worden gevonden, die zonder incon
sequent of karakterloos te zijn nu eens met groote gestrengheid
Dl. I, 1897. 19
