272
zucht eenmaal opgezweept zijn, komen zij niet spoedig tot bedaren.
De opstanden op Java, Sumatra en Borneo hebben lang geduurd,
niettegenstaande wij er reeds gevestigd waren en voorname hoofden
met een deel der bevolking aan onze zijde stonden, In Atjeh hebben
wij met een invasieoorlog en een volk te doen, dat zijne onafhanke
lijkheid tegen eene in zijn oog onbillijke agressie verdedigt, waardoor
de zedelijke kracht aan zijne zijde is. De oorlog in Spanje onder
Napoleon I heeft ons geleerd, dat die kracht niet door wapengeweld
alléén was te vernietigen. De Generaal Gouvion St. Cyr schreef:
„En Catalogne, loin d'exaspérer les populations, il fallait au contraire
travailler a les calmer, et ménager leur ardeur pour seconder l'armée
dans les grandes circonstances."
Men deed dat echter niet. Uitgerukt moest er worden op grooteen
kleine schaal en met welk gevolg voor de door Gouvion St. Cyr be
doelde „populations"?
„On les a excitees sans cesse, on les a menées chaquejour au feu, on
les a fatiguees, harassées; on les a forcées a deserter leurs habitations,
dans le voisinage de la mer, pour s'embarquer, et dans l'intérieur, pour
bivouaquer sur les montagnes oh ils périssaient de misère, a la vue de
leurs foyers livrés, par leur abandon, a la discretion du soldat ennemi."
Hoe is het met de bevolking in Groot Atjeh gegaan, toen onze
troepen voor het eerst de welvarende IX moekim's binnendrongen
Gedeeltelijk onder de pressie der zoogenaamde geestelijke partij,
ontvluchtte zij hare kampongs en legerde zij zich tegen de hellingen
van den Gleh Rajja, in het gezicht onzer zegevierende troepen.
Wht er verder met haar is gebeurd, kan men aan de talrijke begraaf
plaatsen zien op die hellingenzij, die er niet stierven, trokken
naar de Westkust (Teloq Kroeët en Daija), de XXII moekim's
en de Noordkust (Pedir), waar zij de gastvrijheid zeer duur moesten
betalen. Men onderwierp dus een landstreek, waarvan de bevolking
gevlucht was en wegbleef. Elders in Groot Atjeh zag men hetzelfde
feit. Men moge het geheele vijandeljjke land met eene sterke troe
penmacht bezet en de vijandelijke benden uit het open veld gejaagd
hebben, er blijft in dat land, waar ieder man en iedere vrouw, ja
