275
surpris d'apprendre qu'un coquin comme Cavalier, delalie (l)dupeuple
et qui ne s'est fait connaitre que par des crimes et par sa révolte contre,
son roi, parvienne a faire sa paix avec son souverain, et qu'elle se
traite aujourd'hui dans une conference entre ce miserable et le maréchal
de Villars."
De poiitiek moet over gemoedsbezwaren kunnen zegevieren. Villars
begreep, dat men tegenover zijne vijanden dikwijls verplicht is over
te gaan tot „des démarches extérieur es et inespérêes qui puissent les
flatter et les toucherEngelsche bevelhebbers in Britsch-Indië als
Adam, Malcolm en Oehterlong achtten het niet beneden hunne waar
digheid met freebootersthe banethe scourge and the opprobrium
of India" als Namdore Khan, Karim Khan en Mirab Khan in onder
handeling te treden. (2)
Wie aan politiek doet, denkt liefst onmiddellijk aan het „verdeel
en heersch." Wat beteekent deze gevleugelde uitdrukking? Men
heeft daarvan het een en ander op de schoolbanken gehoord. Moet
men om te üeerschen in een toestand van eensgezindheid verdeeldheid
zaaien of moet men, willende heerschen, van eene bestaande staat
kundige indeeling eene andere maken? De Generaal van Swieten
schreef
„Het was in het belang onzer staatkunde te Atjeh het beginsel toe te
passen van verdeel om te heerschen."
Wij hadden, volgens anderen, voor het divide et impera een
vruchtbaren bodem kunnen vinden in
1. de onderlinge verhouding der stammen, waarin het Afjehsche
volk verdeeld is;
2. den naijver tusschen de geestelijkheid en de adathoofden;
(1) Heffe.
(2) Toen de Generaal van Tejjn met Toekoe Oemar in onderhandeling wilde treden,
schreef hij aan den Gouverneur-Generaal bjj missive van 27 Juni 1888 dus nog
slechts twee jaren na het gebeurde met de Hok Canton om ons rechtsgevoel te doen
zwjjgen" en, uitsluitend mot het oog op ome politieke belangen, aan Toekoe Oemar,
indien hij de overtuigende bewijzen mocht hebben geleverd van mede te gaan in de
richting, welke het bestuur voorstaat, te eeniger tijd volledige vergiffenis te verleenen.
(Mededeelieg van den Minister Tan Koloniën aan de Eerste Kamer der 8taten-Gene-
raal. Zie Handtlicgen, 18961697, pag. 17).
