- 341
in het werk gestelde pogingen tot herstel van het sultansgezag in Ne-
derlandsehe bestuurshand hielden afgescheiden van het utiliteitsbe
ginsel zooals de Minister van Koloniën van Bloemen Waanders
terecht wenschte, rekening met dat tot eerbiediging der legitimiteit.
Kan de herstelling van het sultanaat te Kota Radja op die wijze
plaats hebben, dan zal zij de organisatie van het inlandsch bestuur
gemakkelijker maken. Op dit oogenblik biedt zoodanige organisatie,
ook met eerbiediging zooveel mogelijk van het beginsel der legitimi
teit, nog zeer groote moeilijkheden aan en in een ander opzicht heeft
zij zelfs nog geen zin. Vele adathoofden hebben zich nog niet aan
ons gezag onderworpen en zullen dat misschien eerst doen, nadat de
sultan het voorbeeld daartoe heeft gegeven, gehoord de verschillende
hoofden, die volgens de adat gerechtigd waren een sultan te kiezen.
Voorts zou op dit oogenblik eene organisatie van het inlandsch be
stuur voor sommige deelen van het door den oorlog ontvolkte land
weinig te beduiden hebben. Men moet zich dus voorloopig slechts
tevreden stellen met eene goede organisatie van het Europeesch bestuur
dat het kader moet uitmaken voor het aanwezige en van lieverlede
terugkeerend inlandsch element en dat verder moet dienen om orde
en regelmaat te verkrijgen en eene goede organisatie van het inlandsch
bestuur voor te bereiden en langzamerhand te doen intreden.
Velen onzer kundige Indische ambtenaren waren en zijn tegen de
herstelling van het Atjehsch sultanaat. De meesten hunner ik heb dit
nagegaanbegonnen hunne loopbaan ter Westkust van Sumatra, waar
de schoone ontwikkeling van ons gezag wortel heeft kunnen schieten
zonder eene herstelling, in Kederlandsche bestuurshand, van het rijk
van Menangkabau, waarvan de Kolonel H. 1.1. L de Stuers, resident
te Padang, in 1825 schreef
„De geest van den tijd brengt mede, dat geene vervallen rijken en
vorsten worden opgebouwd en hersteld, alzoo zulks rechtstreeks aandruischt
tegen de heilzame bedoeling van het Gouvernement om de inlaudsche
volken, onder een zacht bestuur, de weldaden van eene gematigde regee
ring te doen genieten."
Eene vergelijking te maken tusschen het rijk van Menangkabau,
dat bij de herstelling van ons gezag ter Westkust van Sumatra in
