457
eerste stappen daartoe, de tweede maal werdeu zij van onze zijde
gedaan en de onderhandelingen met den vijand door den meer ge
noemden Kapitein der Infanterie Roeps geleid. Beide keeren had
de wapenstilstand voor ons geenerlei voordeel opgeleverd. Uit een
practiseh oogpunt heeft het waarde, na te gaan of Dipo Negoro
beide wapenstilstanden stipt heeft laten nakomen. Hieromtrent bestaan
ten aanzien van den laatsten wapenstilstand twee lezingen. Lange, die
het werk van de Stuers over bovenbedoelden oorlog vertaalde, schreef,
dat die wapenstilstand „door den vijand stiptelijk werd nagekomen, het
geen nog al verwondering moet baren, omdat de muitelingen geene
andere tucht kenden dan den invloed van rangen en geboorte, en omdat
de bevelen alleen bij monde door soeroehari's (zendelingen) werden
overgebracht." Nahuijs beweerde daarentegen, dat deze wapenstilstand
niet stipt werd nagekomen en grondde deze bewering op een aan hem
gerichten particulieren brief van den Generaal de Koek van 30
Januari 1829, waarin o. m. te lezen staat:
„De muitelingen schijnen zich weinig aan den wapenstilstand te storen.
Cleerens schrijft mij den 28en, dat er weder eenige schoten bij Pendang
(nabij de Bogowonto) vallen."
Lange merkte daarbij op
„Dat gedurende den wapenstilstand eenige schoten gevallen zijn, be
wijst echter geenszins, dat dezelve door de muitelingen is geschonden
geworden; want in een land, waar zoo veel gewapend volk, hetwelk van
kruit en lood voorzien is, verspreid ligt, en vooral wanneer daarbij niet
zulk eene strenge tucht bestaat als bij een Europeesch leger, kan het
geene verwondering baren, nu en dan eenige schoten te hooren vallen;
doch zeker is het, dat door de muitelingen, gedurende den bedoelden
wapenstilstand niets van eenig belang is ondernomen.
In Atjeh is van onze zijde het sluiten van een wapenstilstand
beproefd, doch het heeft tot niets geleid. Mocht de vijand ooit
zoodanig voorstel doen, hij zou ons daarmede slechts om den tuin
leiden; tijdwinst zou zijn motief zijn. Zou hij zich bovendien aan
dien wapenstilstand houden? In een land als Atjeh, waar de grootste
anarchie heerscht, de leiding van den oorlog bij 's vijands zijde niet
in één hand wordt gevonden en de vijand slecht gedisciplineerd is,
