471
een tactisch oogpunt noodig zijn, gevechtsrapporten met schetsen en
dergeiijken treft men in geen enkel werk aan. Het is zelfs de vraag
of ze voor vele onzer expedities nog wel bestaan en of ze dus bij
het Departement van Oorlog te raadplegen zouden zijn. Yan de
latere expeditiën, zoo van onzen Atjeh-strijd en van Lombok be
staan zeker voldoende gegevens, doch nog steeds schijnt men terug
te deinzen voor een behandeling, die in eenigerlei opzicht maar naar
critiek zweemt. Het zuivere Europeesche standpunt, dat de bekende
militaire schrijvers innamen, om zoo spoedig mogelijk door een critische
behandeling van de stof leering uit den oorlog van 1870/71 te
putten, een oorlog die op allerlei wijze door Franschen, Duitschers,
Engelschen enz., enz., van alle zijden bekeken is, weet men ten op
zichte van onze Indische oorlogen nog niet in te nemen. Waagde
men het den 24 jaar geleden ondernomen lste Atjeh-expeditie, bijv. aan
de hand van het enquête verslag, thans eindelijk eens aan een gede
tailleerde beschouwing op strategisch en tactisch gebied te onderwerpen,
een studie die zeer zeker uiterst loonend zou zijn en veel leering zou
kunnen stichten, men zou een storm van verontwaardiging over zijn
hoofd zien trekken, wellicht zelfs den daarover vroeger gevoerden feilen
strijd weder zien opleven. En wat zou er gebeuren, als men eens
latere periodes uit dien Atjeh-Oorlog wilde behandelen
Trouwens, hoe zou men daarvoor aan de gegevens komen, zou het
Departement van Oorlog die afstaan, en zoo ja, zou ze eenige critiek
toelaten? Te bejammeren is het zeker; de ervaring, in den Java
Oorlog, ter Sumatra's Westkust, in Bandjermasin, Boni, enz. opgedaan,
willen wij in geenen deele wegcijferen, doch wij kennen er zeker niet
die waarde aan toe, die een leerrijke vooral critische beschrijving van
de gebeurtenissen der laatste 20 jaren voor ons zou kunnen opleveren.
Een dergelij-ke beschrijving, ondernomen zonder persoonlijke neven
bedoelingen, eenvoudig uit een militair wetenschappelijk oogpunt ter
nedergesteld, kan niet nadeelig werken en slechts kleingeestige zielen
zullen daarin alleen de beoordeeling der handelende personen terug
vinden.
Dit neemt echter niet weg, dat men hier in Indië nu eenmaal op
dit standpunt staat en dat het den meesten, ook ons, niet gegeven
is, daarin verandering te brengen. Een geschikte episode, waarvoor
