39
de overdrukken op vooraf gegomde kleursteenen, de z. g. n. „Abklat-
schen". Uit deze behandelingswijze volgt verder, dat men tweemaal
voor het overbrengen papier moet bezigen, dat te allen tijde aan
vormverandering onderhevig is.
De kleursteenen leveren derhalve ook geen volkomen identiek beeld,
wat bij toepassing der kooldrukmethode wel het geval is; terwijl
ten slotte gravure op de koolteekening gemakkelijker is dan op een
gegomden, met inkt bedekten steen. (1)
Het zij mjj vergund, hier ter plaatse te wijzen op eene hoogst
belangrijke vinding, welke ter bereiding van de kleursteenen bij de
strookkaart aan de Topographische Inrichting in praktijk wordt
gebracht.
De steen wordt van eene asphaltlaag voorzien, in het donker ge
droogd en, door papier tegen het licht beschermd, in de pers gelegd.
Daarna brengt men een afdruk van den gravuresteen op eenigszins
vochtig karton door overdruk op het asphalt. Wanneer men nu de
laag onmiddellijk met goudbronspoeder bestrooit, hecht dit aan den
inkt, d. i. de teekening. Van de rest wascht men na droging het
overtollige poeder met eene zachte spons weg.
Nu wordt de steen aan het licht blootgesteld, waardoor de asphalt
verhardt op alle, niet gebronsde gedeeltende teekening blijft zacht
en oplosbaar in terpentijn, zoodat, wanneer men den steen hiermede
bedekt, binnen weinige minuten de asphaltlijnen worden opgelost en
de geheele teekening en creux verschijnt.
De ljjnen, welke niet in kleur moeten verschijnen, dekt men vervol
gens door een penseel met opgeloste asphalt af, terwjjl men ten slotte
tot etsing overgaat. Het vocht werkt nu op den steen in, alleen daar
ter plaatse, waar de asphalt is blootgelegd, d. i. dus waar de kleur-
lijnen verlangd worden.
(1) De kooldrukmethode is in Indië ook aangewend en wel bij de vervaardiging van
de kaart van Billiton (1883). Maar zooals het meer met dergelijke zaken gaat, wat voor
Nederland goed is, is daarom niet zonder bezwaar in Indië. Hier klaagden de litho-
grafen toen, dat het graveeren door de gelatinelaag moeilijkheden opleverde, terwijl het
werken met groote negatieven in een donkere kamer in de warmte zeer bezwaarlik is.
Daarentegen vertoont de af klats zich zeer licht en toch duidelijk op den steen, kunnen
vele afklatsen in korten tijd worden vervaardigd en heeft zich bij de nu gevolgde
methode nooit het bezwaar voorgedaan, dat de afmetingen niet juist waren. Bed.
