157
gevonden gebeurtenissen met feiten uit vroegere jaren weet te vergelijken,
in welke vergelijkingen indachtig aan het „bon entendeur, demi mot
suffit" meermalen een meer of minder vermomde kritiek ligt opgesloten.
Wij wijzen slechts op het op blz. 14 voorkomende omtrent de landing
en den terugkeer naar boord op den zelfden dag bij de le expeditie.
Een enkele maal had een kort woord ter nadere toelichting het door
den schrijver ter neder gestelde kunnen verduidelijken.
Zoo wijzen wij op de op blz. 6 voorkomende zinsnede:
Na den terugkeer der, door den vijand afgeslagen, eerste expeditie, enz.
Werd die expeditie werkelijk afgeslagen?
Wij wagen het in deze geheel met den schrijver van opinie te verschillen.
En op de op blz. 15 voorkomende mededeeling, dat de tweede bevel
hebber geheel onkundig was van de plannen zijns voorgangers. Hoe
kwam zulks, vraagt zeer zeker ieder oningewijde; waarom dus geen
nadere toelichting.
Zoo ook kan de zinsnede: „Nu door het onvoldoende der middelen en
het groot verlies aan dooden en gewonden de staking der krijgsverrich
tingen noodzakelijk was gewordenterwijl de krijg na het aanvoeren van
„troepen ter versterking in een ongunstig jaargetijde zou moeten worden
hervat en alsdan de gemeenschap met de reede niet verzekerd kon worden
geachtwerd aan Regeering te Batavia voorgesteld de expeditie te doen
„terugkeeren (blz.73), het denkbeeld doen ontstaan, dat werkelijk de
hier door ons cursief gedrukte beweegredenen bestonden; terwijl zij inder
daad slechts het gevolg waren van de zwaarmoedige opvattingen van
de kolonels van Daalen en Koopman en van het niet voor zijn taak
berekend zijn van den Chef van den Generalen Staf.
In het geschiedkundig overzicht van Atjeh lezen wij hoe groot de
macht van Atjeh in het begin der 17de eeuw was, en hoe in die jaren
een groot leger met krijg solifanten en een machtige vloot de aan dat
rijk onderworpen landen in bedwang hielden. Is het niet treurig daar
naast te lezen, dat de door ons genomen proef om olifanten op Atjeh te
gebruiken mislukte. Er ware dan ook in de kolommen van dit tijdschrift
nog wel eens te wijzen op de onoordeelkundige, van den aanvang af tot
mislukking gedoemde manier, waarop indertijd die proef genomen werd.
Met de eveneens door den schrijver genoemde proefneming met den ballon
captif was het al weinig beter gesteld.
Na deze uitweiding op het werk van den heer Hooyer zelf terugko
mende, vestigen wij speciaal de aandacht op de goed geschreven belang
rijke afdeelingen van hoofdstuk KI: I algemeen overzicht, waarin op
zeer duidelijke wijze de achtereenvolgens gevolgde politieke gedragslijn en
de militaire stelsels besproken zijn. II Geschiedenis van Atjeh. IY In
deeling en bestuur.
