484
Daar vestigde zich het uit Groot-Ajeh verdreven Sultansgeslacht.
Daarheen weken hoofden en bevolking uit, als zij in hun gebied
niet konden blijven zonder zich aan ons te onderwerpen.
Daar bevinden zich de voornaamste godsdienstige scholen, welke
de oelama'8 leverden, die in Groot-Atjeh den heiligen oorlog predik
ten, den kafirhaat wisten gaande te houden en het volk tot deelname
aan den strijd wisten op te zweepen als het neiging toonde zich aan
ons te onderwerpen.
"Van daaruit was het eindelijk, dat de oorlog ook door het zenden
van strijders voortdurend werd gevoed. (Gegevens betreffende de
Pidiëstreek, ten dienste van de officieren, die aan de expeditie deelnemen.)
In zijn in 1892 geschreven „De onderwerping van Atjeh" wees
de toenmalige majoor van Heutsz er reeds op, hoe wij na de beëin
diging van Pel 's programma, toen hier en daar bewijzen van toena
dering door de Atjehers gegeven werden en er te Batavia en Atjeh
geruchten liepen, dat onze tegenstanders in Groot-Atjeh, doordat dit
geheel van zee was afgesloten, voor het verkrijgen van levensmiddelen,
zout en opium van ons afhankelijk waren, als slechts Pedir zijne
medewerking verleendeop middelen hadden moeten zinnen om Pedir
daartoe te dwingen.
Aan een ieder is het verder bekend, hoezeer steeds aan het in
het uiterste zuiden der Pedirvaliei gelegen Kemala, het toevluchts
oord der Sultanspartij, door opeenvolgende Gouverneurs van Atjeh
uiterst veel gewicht werd toegekend, al was dit gelijk in „De on
derwerping van Atjeh" duidelijk wordt aangetoond slechts voor
een gedeelte juist gezien.
Wijst dit alles er op hoezeer Pedir wij bezigen hier het woord
Pedir als verkorte uitdrukking voor de gezamenlijke federaties der
XII en VI oelèëbalangs steeds eene belangrijke rol gespeeld heeft
gedurende de vele jaren, dat wij strijd op Atjeh voeren, de directe
oorzaak voor ons tegenwoordig gewelddadig optreden kan daarin niet
zoo onmiddellijk gevonden worden.
Deze moet, naar het ons voorkomt, verklaard worden uit ons alge
meen optreden der laatste 2 jaren te Atjeh, gedurende welke de krachtige
hand, die te Buitenzorg de teugels van het bewind voert, toont er van
overtuigd te zijn, dat de Atjehers zich nooit anders dan gedwongen
