465
bezadigd optreden van beide militaire autoriteiten, werden vijande
lijkheden voorkomen en was het mogelijk langs diplomatieken weg
te trachten tot eene oplossing te geraken.
We weten allen, dat de anders licht ontvlambare Franschen de
zaak vrij kalm opnamen, terwijl de flegmatieke Engelschen er zich
sterk over opwonden en op heftige wijze uitvaarden tegen de missie
Marchand.
De oorzaken van de groote agitatie in Engeland moet men in het
volgende zoeken. De expeditie tegen den Khalifa had, dauk zij de
overwinning bij Omdurman, tengevolge, dat de Soedan weder aan
Egypte, d.i. aan Engeland werd teruggegeven en dat dus de vereeni-
ging van een Britsch Zuid-met een Britsch Koord Afrika eene goede
schrede voorwaarts was gegaan. Nu zou Frankrijk op eens zich
aan de Boven-Njjl vestigen en daardoor de vrije vaait op de
Nijl kunnen verhinderen. Men zag in Frankrijke optreden niet
alleen eigenbelang, maar met 't oog op Grey's rede in '94, waarin
een eventueel oprukken der Franschen naar de Opper-Nijl aangemerkt
werd „as an unfriendly act", ook moedwil, opzettelijke zucht tot
beleedigen.
Beleediging en teleurstelling, ziedaar de redenen der groote ver
bittering, die de Engelsche bladen ademden.
Frankrijk, trotsch op zijne zonen, die een zoo avontuurlijken tocht
hadden volbracht, was verheugd naast de beruchte „affaire" iets
schoons, iets dat eerbied afdwong te kunnen stellen. Bovendien was
het vrij onverschillig welk punr het aan de Nijl zou krijgen, als
het maar in staat zou worden gesteld de Nijl als afvoerweg te gebruiken.
Engeland beweerde, dat Frankrijk niet het recht had Fashoda te
bezetten op grond van de volgende overwegingen: Eerstens, vermeende
Salisbury, behoort de Nijl aan Egypte en Egypte aan de Nijl; zelfs
al had het Mahdisme tijdelijk in den Soedan geheerscht, toch bleven
de rechten van Egypte op dat deel van Afrika bestaan. Deze stelling
bleek, zoo beweerde Salisbury, ook Frankrijk toegedaan in '94, toen het
niet toestemde, dat Engeland een deel van het Opper-Nijldal aan den
Congo in pacht wilde geven. Bovendien Kitchener had door het veroveren
van den Soedan een nieuwen toestand doen geboren worden. Soedan
was weder Egyptisch geworden door het recht van verovering.
