359
snelheid van het projectiel en a de snelheid van het geluid, v a.
De knal van het projeetiel, welke door den waarnemer D wordt
gehoord, is afkomstig van het punt B; dit punt is de geluidsbron
voor D, de lijn BD noemt men de geluidslijn. Het punt B moet
nu zoodanig gekozen worden, dat als BE de raaklijn aan de baan
a
is en wij DBE noemen, cos f wordt.
v
Wanneer D nu niet te dicht bij A staat en de snelheid van het
projectiel aanmerkelijk grooter is dan die van het geluid (zooals bij
het geweer H. '95) dan is het duidelijk, dat D eerst den knal van
het projectiel en daarna den knal van het schot hoort. Het projec
tiel komt namelijk zeer snel in B terwijl de afstand BD door eerst-
genoemden knal met de snelheid van het geluid afgelegd, klein is;
daarentegen moet de tweede knal den geheelen afstand AD met de
snelheid van het geluid afleggen.
Alle door P. J. P. S. en Si Anoe opgemerkte verschijnselen laten
zich nu gersedelijk verklaren. Bij het vuren op groots afstanden en
eveneens na aanslagen, neemt de snelheid van het projectiel zoodanig
af, dat de kual weer verandert in fluiten. Dat, wanneer op niet te
grooten afstand over een terrein doorsneden met ravijnen geschoten
wordt, men de baan van het projectiel als het ware geheel kan
hooren, komt doordat ontelbare knallen van het projectiel, ontelbare
echo's opwekken. Zoolang v a> ontstaat in elk punt der kogelbaan
een knal, welke een gevolg is van de verdichting der lucht vóór
en de verdunning achter het projectiel. De beschouwingen in het
artikel in het begin van dit opstel bedoeld, over den dubbelen knal
bij het afgaan van het schot, zijn dus niet juiet, evenmin als de
phantastische bespiegelingen over het doodstille slagveld der toekomst.
Nog zij opgemerkt, dat om den knal van het projectiel goed te hoo
ren, v liefst niet veel minder dan 400 M. moet zijn.
Na kameraadschappelijke groeten, geachte redacteur.
Uw Dienstw.
Hissink.
Kap. der Art.
Batoe Djacljar, 17 Januari 1900.
