337
ren, wanneer bij voortduring andere beelden het vorige verdringen.
Wanneer neigingen zóó krachtig zijn, dat het denkvermogen
daarop geen invloed meer kan uitoefenen, dan ontstaan hartstoch
ten. Dikwijls beschouwt men hartstocht als een hevige begeerte
naar het zinnelijke, het stoffelijke, en stelt daartegenover de geest
drift, die de hevige begeerte naar het goede, het verhevene is.
De sterkte van heb begeeren hangt af van de oorzaken dus
van de motieven die men weggenomen of verwezenlijkt wil
zien. Yan de twee soorten van motieven, die wij boven leerden
kennen, zijn die van zinnelijken aard het sterkst. Verder zal
het begeeren sterker worden door veelvuldige herhaling, en het
gevoel is zeer onaangenaam, wanneer na vele herhaling de ver
vulling onverwachts achterwege blijft. Geene begeerte mag daar
om gewoonte worden, wanneer het te voorzien is, dat de vervul
ling daarvan in het vervolg achterwege moet blijven. Daar het
zinnelijk begeeren het sterkst is, en het juist hiervan te voor
zien is, dat de vervulling vroeg of laat achterwege moet blijven,
doen wij goed bij dit begeeren in de eerste plaats er op te letten,
dat het geene gewoonte wordt.
Zelfkennis.
Is het voor de zedelijke opvoeding van belang, dat men eenig
begrip heeft van de wijze waarop zich het zieleleven openbaart,
van nog meer gewicht is het, dat de opvoeder er in slaagt een
helder oordeel over zijn eigen zieleleven te vormen. Door dit
te onderwerpen aan eene nauwgezette en onpartijdige beschou
wing, zal men vertrouwd raken met de voorwaarden en eischen,
waaraan voldaan moet worden, om dat leven bij anderen gele
genheid te geven tot ontluiken, ontwikkelen en volmaken. Zelf
kennis is de bron van alle wijsheid. Zonder behoorlijke kennis
van zichzelf heeft het oordeel over anderen geene waardewaar
men blind is voor eigen gebreken, dwalingen, en vooral, voor eigen
vooroordeelen, daar heeft men niet het zedelijk recht om de tekort
komingen van anderen te veroordeelen, en kan noch mag men
zich opwerpen als opvoeder of leider van een ander. Zelfkennis
is echter niet gemakkelijk. De velerlei en onafgebroken wisse
lende verschijnselen, de opvolgende en ongelijksoortige aandoe
ningen als gevolg van de ontvangen indrukken, doen in onze
