340
deze niet bepaald wordt door bestaande gewoonten, zeden of vor
men. Hij kan ons dus dienen niet zoo zeer bij de beoordeeling
van menschelijke handelingen, maar wel bij de beoordeeling van
een gedragslijn, die we tegenover die handelingen te volgen heb
ben. Tact is b.v. noodig om straf te voorkomenmenschenken-
nis is noodig om te kunnen straffen. Het laatste is moeielijker
dan het eerste.
De kunst om snel en juist de beweegreden van iemands han
deling te kunnen opsporen is voor ons officieren van het groot
ste gewicht, wij zouden willen zeggen, een vereischte. Geen
zuivere appreciatie van de onder onze bevelen staande manschap
pen is mogelijk zonder deze eigenschap. Daarom moeten we zor
gen zoo spoedig mogelijk hun vertrouwde te worden; wel te
verstaan een vertrouwde, die als beschermer optreedt. Alleen
ondervinding toch kan ons menschenkennis leeren. Niet uit boe
ken, maar in het menschenieven, het practische soldatenleven,
in de kazerne, bij de theorie, bij den velddienst, gelegenheden
te over om ze op te doen. De zaak is zóó belangrijk, dat wij
er bij een troepenofficier niet genoeg op kunnen aandringen,
zich menschenkennis eigen te maken.
Alvorens thans over te gaan tot de opvoeding der drie genoem
de vermogens betreffende het denken, voelen en willen, nog eerst
een paar algemeene beschouwingen.
Willen we ons naar eisch van onze taak als opvoeder kwij
ten, dan dienen we te weten wat die taak is. Wij moeten ons
helder voor oogen stellen, wat we met onze opvoeding te beoo
gen hebben. Was dit, zooals we gezien hebben, voor de alge
meene opvoeding het meerder worden van den mensch, thans
moeten we dit doel voor ons als militair opvoeder nader om
schrijven, en daartoe overgaande zouden we willen zeggenmet
deze opvoedkunde beoogen we het meerder worden van den soldaat.
Onze taak is dus den soldaat verstandelijk en zedelijk te ont
wikkelen, zoo, dat hij voor het Leger, waarin hij dient, bruik
baarder, „meerder" wordt. Yeel van wat de algemeene opvoed
kunde ons leert, zal ons bij de volbrenging dier taak te pas komen.
Immers het materiaal is hetzelfdeook wij hebben met menschen
te doen. Maar gemakkelijker dan de gewone opvoeder krijgen
