342
in dat opzicht hier beneden staan. Onderscheid in nationaliteit
behoeft hierbij niet gemaakt te worden. In de eerste plaats, om
dat de vreemdelingen verreweg de minderheid in ons Leger vor
men, in de tweede plaats, omdat zij niet zóó ver boven of hene
den het door ons geschetste type staan, dat dit er door veran
dert. Voor hen, die in eenig opzicht beter zijn, zal de opvoe
ding gemakkelijker worden, voor hen, die minder zijn, zullen de
hier te bespreken opvoedkundige maatregelen, hoewel geen nadeel
teweegbrengende, niet voldoende zijn, maar moeten andere ge
nomen worden, die wij aan het slot van dit opstel nader zullen
bespreken.
Na alzoo het denk-, gevoel- en begeer- of wilvermogen (benevens
de kennis van ons eigen en eens anders zieleleven) elementair te heb
ben besproken, kunnen we in verband met het doel, dat we be
oogen en het materiaal, dat we te bearbeiden hebben, overgaan tot
de opvoeding van het denkvermogen.
De opvoeding van het denkvermogen, ook genoemd de ver
standelijke opvoeding of eenvoudig het onderwijs, kan zijn ma
terieel of formeel.
Materieel is de opvoeding, wanneer men zich alleen ten doel
stelt den man de kennis en de vaardigheid eigen te doen maken,
die hij als geoefend soldaat volstrekt niet missen kan, dus zon
der waarde te hechten aan veelheid van beelden en daaruit voort
vloeiende ontwikkeling van denkkracht; formeel is de opvoeding,
wanneer men ook algemeene ontwikkeling en hoogere bedoelin
gen beoogt.
Al dadelijk worden we derhalve voor de vraag gesteld: be
hoeft onze soldaat materieel of formeel onderwijs? Oppervlakkig
beschouwd zou men geneigd zijn het eerste te zeggen. Immers,
het moge een verheven menschelijk doel zijn om den man alge
meen te ontwikkelen, maar, een geleerde kop hebben we van
hem niet te maken, en wat de hoogere bedoelingen betreffen, wij
zijn geen zedemeesters. Echter, kunnen we in waarheid met
materieel onderwijs alléén volstaan? Is het voldoende den man
werktuigelijk het allernoodzakelijkste te leeren Eischt de te
genwoordige oorlogvoering alleen van de aanvoerders en officie-
