- 402
kennen onder den naam van hoogere gevoelens, zoo zullen wij
ons bij zijne vorming ook daarmede hebben bezig te houden.
Dit alles samenvattende, hebben we daarom voor de geleidelijke
behandeling van de opvoeding van het gevoelvermogen te doen
methet gemoedde bijzondere toestand der ziel en het hooger gevoel.
Wanneer we beginnen met de vorming van het gemoed, moe
ten we, om misverstand te voorkomen, allereerst zeggen, dat er
van een eigenlijke vorming door ons geen sprake kan wezen.
De toevallige opvoeding toch heeft in 's mans gemoed reeds za
den gestrooid, die al vrijwel tot ontkieming zijn gekomen. Zijn
gemoed is dus bereids in meerdere of mindere mate gevormd.
Wanneer wij thans met onze opzettelijke opvoeding een aanvang
maken, en daarmede op het gemoed invloed willen uitoefenen,
dan kunnen we dit geen vormen, maar slechts „vervormen"
noemen. Onze taak wordt daardoor eenigszins anders dan die
van den gewonen opvoeder. Waar deze ook positieve middelen
kan aanwenden, daar moeten wij ons alleen met negatieve tevre
den stellen. Het is noodig, dat we dit hier speciaal vermelden,
omdat een rechtstreeks willen inwerken op 's mans gemoed eer
der een slecht dan goed gevolg zoude hebben. De soldaat is
geen kind meer maar man, en nadeelig zoude het op zijn zelf-
standigheidsgevoel kunnen werken, wanneer men door persoon
lijk ingrijpen toonde, zich met hem bepaald te willen bemoeien.
Indien wij ons afvragen naar welk doel we bij de vervorming
van 's mans gemoed moeten streven, dan kan o. i. hierop slechts
één antwoord worden gegeven, n.l. dit: wij moeten zorgen dat
dit gemoed opgewektopgeruimd zij. Opgeruimdheid is de natuur
lijke gemoedstoestand van alle jonge menschen. De geest kan
zich dan in al haar kracht ontwikkelen, de wil is vaardig voor
den dienst, het oordeel is helder en de bewustwording gemak
kelijk. Op zich zelf beschouwd, moge het eenigszins vreemd klin
ken, maar de kazerne is de beste plaats om het gemoed van den
man te vormen, en wel om die reden, dat daar doorgaans op
gewektheid heerscht als gevolg van de jonge mannelijke kracht,
die er huist, en de volkomen afwezigheid van zorgen voor den
volgenden dag. Dit werkt het verrichten van onze taak in de
hand en maakt, dat de omstandigheid, dat slechts negatieve mid-
