418
Op het gevoel werken om zelfvertrouwen te wekken, sluit als
van zelf in zich, dat men niet driftig mag zijn, en zeer zelden
zijn ontevredenheid mag betoonen. Reeds bij de opvoeding van
het denkvermogen hebben we gezien hoe nadeelig dit op het
onderwijs werkt, maar hier, waar er van het gevoel gesproken
wordt, is alle vitten- en veel ontevredenheidsbetooning gevaar
lijk. 's Menschen gevoelvermogen is als een geladen batterij.
Door deze goed te gebruiken kan er licht en beweegkracht uit
worden afgeleid, maar ook kan er door verkeerd contact een
bliksemstraal uit te voorschijn treden, die al het omliggende ver
schroeit en verbrandt. En juist, omdat door eene verstandige
leiding van het gevoelvermogen zooveel goeds, daarentegen door
een onhandige en ruwe bejegening zooveel kwaads kan gesticht
worden, is het noodig, dat we de kracht der opvoeding in deze
in een helder licht plaatsen.
De uitdrukking „op iemands gevoel werken" geeft reeds
intuitief aan, dat dit met voorzichtigheid en zachtheid moet ge
schieden. Maar er komt nog meer kijken wil men kans van
slagen hebben. Men moet hart voor den man hebben, opdat
deze hart voor ons hebbe. Vooral dit laatste. Gevoel luistert
slechts naar gevoel, en is alleen voor de stem daarvan vatbaar.
Maar ook menschenkennis is noodig en verderwij moeten 's mans
individualiteit kennen. Het is voor 't eerst dat we dit woord
bezigen, daarom een kleine uitweiding: „individualiteit is het
„onbewuste product der het individu in zijn geestelijke en licha-
„melijke constitutie bepaald afteekenende natuur-krachten." (Her
balt). Of meer populair„Ieder mensch heeft iets, dat hij alleen
„bezit; dat hij met geen anderen natuurgenoot deelt. Niet één
„mensch is de copij van eenigen anderen mensch. Ieder heeft
„zijn bijzonderen aanleg, zijne bijzondere gave, zijne bijzondere
„wijze van zijn, zijn eene talent. Ieder mensch bezit iets, dat
„het eigendom niet kan zijn van meer dan een; hij is niet
„voor deeling vatbaar hij is individu. Wij allen kunnen loo-
„pen, ons bewegen, ons voedenmaar gelijk de natuur het mees
terwerk verricht om uit een zestal elementenoogen, ooren,
„mond en neus millioenen bij millioenen menschenaangezichten
„op te bouwen, waarvan er toch nooit twee volkomen aan elkan-
„der gelijk zijn, zoo heeft zij ook aan iederen sterveling iets ge-
