421
Wij zijn thans genaderd tot de behandeling van het hooger
gevoel, d.i. het bewustzijn van de verandering van toestand dei-
ziel door die beelden gewekt, welke meer speciaal betrekking
hebben op alles wat goed, waar en verheven is, en naar welke
beelden dat gevoel zich noemt (waarheids-menschenliefde, ko
ningsgezindheid, enz.). Ook hier is de lijst van soorten lang, en
het kan daarom ons doel niet zijn deze een voor een te bespre
ken. Wij zullen ons moeten bepalen tot eene algemeene beschou
wing, om daaruit te trachten een voor alle soorten geldende kracht
op te sporen, die den man voor hooger gevoel vatbaar kan maken,.
Onderscheidene malen hebben we reeds gelegenheid gehad te
wijzen op het nut, dat er in gelegen is, wanneer de man ons
begrijpt; dat we zorgen het „waarom" voor hem duidelijk te ma
ken en hierop meer dan tot dusverre het geval is, gelet moet
worden bij de opvoeding van het denkvermogen. Ook om hooger
gevoel aan te kweeken, dienen wij vooraf te hebben gezorgd,
dat dit gevoel begrepen wordt, en dat het nut er van voor den
man duidelijk waarneembaar is. Het komt ons voor dat, met
name in de militaire wereld, het hooger gevoel wat vaag voor
de oogen schemert, en geen helder licht verspreidt. Wij maken
dit op uit de omstandigheid, dat er bij ons, zoodra van hooger
gevoel gesproken wordt, zooveel groote woorden wordén gebruikt.
Gaarne gelooven wij, dat men bij de gedachte aan een ver
heven onderwerp in vuur rakende, dit wil uiten in verheven
bewoordingen, maar dan dient men toch eerst bedoeld onder
werp goed te begrijpen, de waarde er van te beseffen, anders is
de geestdrift slechts opgewondenheid van één oogenblik. Aan
houdend komt den soldaat hooger gevoel te stade, men denke
slechts aan: eigenwaarde, kameraadschap, enz., maar hem wordt
daarvan geen bevattelijk begrip gegeven, evenmin als men hem
het wezenlijk nut daarvan leert kennen. Het gevolg hiervan is, dat
in oogenblikken wanneer het noodig is hem om de een of an
der reden in vuur te doen geraken (en zoowel in 't garnizoen
als in 't gevecht zullen die oogenblikken veel voorkomen) men
zijn toevlucht moet nemen tot een soort opzweepen met woorden,
die sterk doen denken aan het knaleffect van een toast onder
champagne-drinkende gasten. Yoor één moment een actie door op
gewondenheid verkregen, waarop straks onverbiddelijk een reactie
