201
droog weer, het papier bij deze laatste uitgezet, resp. inge
krompen is en er van een volkomen sluitenden druk geen spra
ke kan zijn. Vandaar de wenschelijkheid om de verschillende
kleuren eener kaart zoo spoedig mogelijk na elkander af te
drukken, kunnende alleen bij vochtiger weer het uitgezet zijn
van het papier eenigszins verholpen worden door dit een tijd
lang in de zon of op eene droge plaats te leggen, zoodat het
weder inkrimpt.
Hierdoor wordt tevens verklaard, waarom eenig blad eener
kaart wel eens iets grooter of kleiner kan uitvallen dan een
aansluitend blad; eene uitzetting van 11 /2 m.M. op 65 c.M.
komt wel eens voor.
3e. Wijze van verveelvuldiging middels gravure.
Daar de kaarten, welke langs photolithographischen weg ver
vaardigd zijn, steeds een min of meer grof aanzien hebben, wordt
deze methode gewoonlijk alleen toegepast bij gebruik van groo
ter schalen dan 1:20.000, 1: 25.000, 140.000 en 1:50.000. Voor
kaarten op kleinere schaal, die, wil men de noodige details daarop
kunnen aanbrengen, met fijne lijnen geteekend dienen te worden,
of wel voor die kaarten op grootere schaal, aan welker vervaar
diging men meer zorg wil besteden, wordt de gravure-techniek
toegepast. Deze bestaat daarin, dat de lijnen der kaart, in stede
van middels vette verfstoffen op den steen (de steenen) te worden
overgebracht, in de steenen voor de verschillende kleuren met
een graveernaald of graveerstift worden ingesneden, waaronder
men dan te verstaan heeft, dat het bovenste laagje van den steen
ter plaatse wordt weggenomen.
Bij voorkeur worden voor dit doel steenen van de beste hoe
danigheid gekozen, die, na met puimsteen zoo glad mogelijk ge
slepen te zijn, met zuringzout (oxaalzuur) gepolijst en daarna
gegomd worden. Is de steen goed droog men laat hem daartoe
liefst een nacht over staan dan wordt hij met gewoon water
afgewasschen en is dan voor gebruik geschikt.
Alsnu moet het beeld der kaart daarop gebracht worden, opdat
de steenteekenaar daarvan de lijnen, die in een bepaalde kleur
gedrukt moeten worden, kunne graveeren. Dit geschiedt door
een beeld der geteekende kaart langs photolithographischen weg
