338
Het oordeel van den generaal van Swieten neergelegd in
zijn bekend werk „De waarheid enz." blz. 212 over de beieiding
van het maal te velde schrijf ik eveneens hieronder af:
Thans geef ik het woord aan den majoor van der Maa-
ten, die mij welwillend vergunde zijne belangrijke en uitvoe
rige beschouwingen omtrent het meer en meer aan de orde
„bij soep onaangenaam). De manschappen waren er niet mede ingeno-
„men. Paste men die inrigting op tienmans ketels toe, dan zou well gt
„het resultaat gunstiger kunnen zijn. Het officieel rapport omtrent de
„doelmatigheid, na afloop der expeditie door den kompagnies-kommandant
„uitgebragt, is mij niet bekend geworden 1).
„Het verdient opzettelijke vermelding welk nuttig element in de In
dische oorlogen de soldatenvrouwen zijn. Gedurende den Java-oorlog
"en later, toen de inlandsche compagniën nog geene algemeene menage
„hadden, volgden een aantal vrouwen hunne mans in den oorlog. Of
schoon met vrachten beladen waren zij het, die op het bivouac zich
dadelijk bezig hielden met eten te bereiden, de wapenen der mans
„schoon te maken, hun rust te verschaffen, en voor de voldoening van
„al hunne behoeften te zorgen. De soldaten die geene vrouwen hadden,
„voegden zich in ploegen van vijf of zes bij die, welke er eene hadden,
„en zoo werden deze menages kleine gezellige vereenigingen. In 1844
„en 1845 hebben wij vergelijkingen kunnen maken, tusschen compagniën
„te velde, die algemeen menage hadden en andere die er nog geene
„hadden. Wij zagen dat de soldaten der laatsten het beste gevoed waren,
"üe vrouw durft, zelfs in vijandelijk gebied, overal door te dringen om
[versnaperingen te koopen en de verstrekkingen uit de magazijnen sma
delijk te maken. Behoeft het wel gezegd te worden, dat de invoering
„der menages, der vleeschvoeding en andere nieuwigheden de mobiliteit
„van den troep zeer verminderd heeft? Destijds bemoeide zich niemand
„met de bereiding der vivres en hun belemmerende nasleep. En de
[so'daat, voor zich zelf zorgende, at goed, rustte goed, vocht goed en de
„kolonnes waren zeer mobiel, want de inlander is een voortieffelijke
„voetganger."
1) Het Toordeel van gezamentlijk koken, seetiën of esoouades gewijze, ia te algemeen
gebleken, om Tan de aoepbereiding Tan elk man afzonderlijk eenig resultaat te Terwach-
ten. Het rerwondert ons dat men tot die proefneming nog is oTergegaan. Men Tervalt
hierdoor toch in het gebrek waaraan het Engelsch-Indisehe leger lijdt, door de kaste-
yerdeeling en godsdienstige gewoonte Tan alleen eten der Sipahis.
