904
se trouvent parfois a quinze ou vingt mètres en contre-bas de
la surface générale du sol. Ils sont, du reste, rarement assez larges
pour permettre a deux voitures de se croiser."
Ook luitenant-kolonel van der Willigen spreekt in het verslag
over zijne zending naar China in 1900 over het gemis aan wegen
op het operatietooneel 1).
De toestand op Java is derhalve nog heilig, vergeleken bij
dien in Pe-tsje-li. Meermalen ondervond de veldartillerie dan
ook groote vertraging 2), waarop de Franschen echter voorbereid
waren, daar zij voor de uitrusting van hun expeditiekorps ruim
schoots van de in 1860, eveneens in Pe-tsjé-li, en later in Tonkin
opgedane ondervinding gebruik gemaakt hebben. Bij het verlaten
van China richtte de opperbevelhebber, Generaal Yoyron, o.a.
de volgende waardeerende woorden tot de artillerie:
„La 15e batterie a exécuté d'une facon presque ininterrompue
90 jours de marche dans les terrains les plus varies et les
plus difficiles parcourant 2200 km., dans les marais de la rou
te de Pao-Ting-Fou a Yang-Tsoum, comme dans les sables
de Pingchan et les sentiers rocheux qui conduisent a Kou-
kouan.
Elle a rnarché par tous les temps, froids intenses, pluies torren-
tielles, chaleurs torrides.
Toutes ces difficultés ont été surmonteés sans que le mate
riel ait perdu une seule de ses qualités et les tirs brillants qu'il
a exécutés contre l'ennemi, comme aux écoles de feu qui ont
terminé ces marches, montrent que notre nouveau matériel de
75 peut affronter avec succès les circonstances de guerre les
plus difficiles."
Overigens meenen wij in onze meening ten aanzien van de
bruikbaarheid van veldartillerie in Nederlandsch-Indië niet alleen
te staan. Waar men ten onzent een gering gewicht voor het
aangespannen stuk eischte, speelde de geringe trekkracht van
1) I. M. T. Extra-bijlagen, serie I, No. 1, blz. 13.
2) Men vergete niet. dat het Fransche materieel van 75 m.M. voor modern veldge
schut vrij zwaar is. Het aangespannen stuk weegt 1800, het afgelegde stuk H00
KG. (Rohne. Die französische Feldartillerie, blz. 13).
