2
vrijwel een „terra incognita." Behalve enkele gegevens, die
we aan de practische ervaring van sommige handelaren hier
ter stede ontleenden, waren we bij de studie omtrent de uit-
heemsche rijstsoorten uitsluitend aangewezen op hetgeen in een
paar binnen ons bereik zijnde buitenlandsche geschriften, daar
omtrent werd neergeschreven.
Waar nu deze geschriften aan duidelijkheid dikwijls veel te
wenschen overlaten niet alleen, maar soms in besliste tegen
spraak met elkaar zijn, daar behoeft het wel geen betoog, dat
de hieronder volgende beschouwingen op volledigheid in de ver
ste verte geen aanspraak kunnen maken en in menig opzicht
niets anders konden zijn dan eene bloote opsomming van enkele
algemeenheden.
Alvorens over te gaan tot een meer gedetailleerde beschou
wing der verschillende soorten en variëteiten, hebben we ons de
vraag te stellen, welke van de uitheemsche rijstsoorten in zoo
danige hoeveelheden worden ingevoerd, dat ze in het vervolg
voor levering ten behoeve van het leger in aanmerking kunnen
komen.
Handelsbewegingin- en uitvoer.
Volgens de door het Departement van Financiën uitgevaar
digde statistieke opgaven van in- en uitvoer, werd gedurende
de jaren 1899—1903 op Java en Madoera gemiddeld ingevoerd
159 millioen K.G-. uitheemsche gepelde rijst en uitgevoerd 38
millioen K.G-. gepelde Javarijst.
Voor de buitenbezittingen bedroeg de in- en uitvoer over het
zelfde tijdvak respectievelijk 160 millioen en 1 millioen K.G.
Zooals uit deze cijfers ten duidelijkste blijkt, is de rijstpro-
ductie niet toereikend om in de behoefte van de bevolking te
voorzien, een feit dat te denken geeft, waar voor enkele tien
tallen van jaren Nederlandsch-Indië of liever Java een voorraad
schuur van rijst was voor de omliggende koloniën.
De reden hiervoor is niet ver te zoeken, wel is de jaarlijksche
productie gedurende de laatste 50 jaar gestadig toegenomen,
maar niet in gelijke mate als de aanwas van het zielental.
Waar Sollewijn Gelpke in zijne „Gegevens voor een nieuwe
landrente-ordonnantie" heeft berekend, dat voor een Javaan per
