23
De Bai-xau zon rijker aan eiwit, vet en minerale zouten zijn,
dan de onder 2 en 1 genoemde soorten.
Bewerking van cle rijst.
Yoor de verschillende inlandsche methoden om padi tot gaba
en beras te verwerken, kortheidshalve naar de Encyclopaedie
van Nederlandsch-Indië verwijzend, zullen we ons bepalen tot
eene vluchtige beschrijving van de meer moderne wijze van
pellen, die langzamerhand, ook op Java, in de meeste rijstcentra
ingang heeft gevonden.
De thans op Java bestaande stoompellerijen werken alle, eene
enkele uitgezonderd, met de z.g. „Huiler."
Een Huiler bestaat uit een metalen wals, die van overlangsche
verhoogingen is voorzien.
De as van de wals rust met haar twee uitstekende einden
op een vast onderstel. De wals is van boven omgeven door een
bolvormig gebogen metalen kast, die, eveneens op het onderstel
rustend, aan een zijde overlangs kan scharnieren.
De kast is van boven van een trechtervormige opening voor
zien, waardoor de toevoer van de gaba plaats vindt.
Wordt de trommel, die, wanneer de Huiler werkt, steeds ge
sloten is en dus de draaiende wals aan het oog onttrekt, geopend
en naar achteren opengeslagen, dan zien we dat op het onderstel
in de lengterichting een metalen mes is aangebracht, dat door
een zich buiten de trommel bevindende stelschroef naar voren
en achteren kan worden bewogen.
Het mes bevindt zich aan die overlangsche zijde van het onder
stel, waarheen de beweging van de draaiende wals is gericht en
wordt zoodanig gesteld, dat een gepelde korrel juist kan passeeren.
De gaba zal dus, zoodra de Huiler wordt aangezet, tusschen
mes en wals zoodanig worden gekneusd, gedrukt, gewreven, dat
de rijstdop en dikwijls een deel van het zilvervlies loslaten, zoo
dat ten slotte de gepelde korrel en de doppen door de overblij
vende spleet tusschen mes en wals kunnen passeeren.
De gepelde rijst en de zemelen vallen langs een hellend vlak
in een geperforeerde trommel (zeef). In deze trommel draait
een borstel of liever een houten wals rond, die met slechts aan
één uiteinde bevestigde stukjes leer is bezet. Zoodra deze wals
