546
onmogelijk aan alle eischen tegelijk voldaan worden. Bv. een
Russische oolijkerd vraagt om een veld vuurmond, die de eigen
schappen van lang kanon en van mortier in zich vereenigt!
Techniek en opleiding moeten rekening houden met de heer-
schende taktische denkbeelden. Aan den anderen kant moet nim
mer uit het oog verloren worden, dat elke oorlog verrassingen
brengt, zoodat de noodige elasticiteit aanwezig moet zijn om het
geheel aan de veranderde omstandigheden te kunnen aanpassen.
Zoo mag de affuit geen beletsel zijn om van de maximum-dracht
van den vuurmond partij te kunnen trekken en zoo moet het
mogelijk zijn op bewegende doelen indirect te richten, ook al
acht men het op moreele gronden noodzakelijk, dat de bediening
het doel zelf kan zien.
B. Artillerie-massa.
Massa-gebruik in den zin, die bv. de Duitschers er nog eenige
jaren geleden aan hechtten, is eene brute krachtsuiting, die
slechts tegenover een even on handige n tegenstander succes kan
hebben. Over 't algemeen is de karakteristiek, die Bouna'l van
Moltke's strategie geeft, evenzeer toepasselijk op de Duitsche tak-
tiek: „elle ignore les feintes." Het is de groote vraag of dergelijke
eenvoudige concepties, nu zij algemeen bekend zijn, nogmaals
tot de zege zullen kunnen voeren. In elk geval is, zooals hier
voor reeds verteld werd, de Russische artillerie door de bittere
ervaring gedwongen geworden „het groote beginsel, dat in '70
herleefde om wellicht nooit weder verloren te gaan", eene uit
drukking, die vermoedelijk in eene nieuwe uitgave van Hooge-
boom en Pop niet zal teruggevonden worden, los te laten de
oorlogspraktijk in Maudchurije wijst erop, dat men de oude op
vatting omtrent het massa-gebruik moet laten varen en dat de
denkbeelden, die aan het Fransch reglement ten grondslag lig
gen, berusten op eene juiste conceptie van den modernen veld
slag. Deployeer desgewenscht alle batterijen, maar onzichtbaar
laat het vuur met alle denkbare middelen voorbereiden, maar
breng niet meer in actie, en verraad dus ook niet meer, dan
noodig is; verlok den vijand opstelling en kracht te toonen,
maar wees zelf zuinig, want artillerie, die eenmaal in gevecht
